اشتراک‌گذاری...

Print

email

Facebook

Google+

Twitter

Linkedin

بلوغ به زمانی از زندگی گفته می‌شود که بدن از مرحله کودکی به مرحله بزرگسالی وارد می‌شود. لازم است بدانید در این مدت چه اتفاقاتی برای بدن می‌‏افتد که این تغییرات حاصل می‌‏شود.

اگر دختر هستید در طی دوران بلوغ متوجه می‌‏شوید که موهای شرمگاهی و پستان‌‏هایتان رشد کرده‌‏اند، قد کشیده‌‏اید و عادت ماهانه شده‌‏اید. به طور کلی شکل بدن به احتمال زیاد تغییر خواهد کرد — باسن پهن می‏‌شود و بدنتان فرم می‏‌گیرد.
اگر پسر هستید، موهای شرمگاهی و موهای صورتتان رشد خواهد کرد، قد می‌‏کشید و بیضه‌‏ها و آلت تناسلی بزرگ‌تر خواهد شد. شکل بدنتان نیز تغییر خواهد کرد — شانه‏‌هایتان پهن‏‌تر خواهد شد و بافت‏‌های ماهیچه‌‏ای در بدنتان زیاد خواهد شد.

این تغییرات توسط هورمون‏‌های جنسی (تستوسترون در پسرها و استروژن در دخترها) که در بدن بیشتر از قبل ترشح می‏‌شود، صورت می‏‌گیرد.
بلوغ طی سالیان متمادی صورت می‏‌گیرد و سن شروع و پایان آن در هر فردی متفاوت است. به طور کلی بلوغ بین سنین ۷ تا ۱۳ سال در دخترها و بین سنین ۹ تا ۱۵ سال در پسرها آغاز می‌‏شود، اگرچه می‏‌توان گفت در بعضی افراد زودتر یا دیرتر آغاز می‏‌شود. چنین گستردگی سنی کاملاً طبیعی است و به همین علت ممکن است چند سال زودتر (یا دیرتر) از دوستانتان به بلوغ برسید و رشد کنید.

گاهی اوقات پسرها و دخترها این سنین را بدون هیچ تغییری در بدن سپری می‏‌کنند. به چنین حالتی بلوغ دیررس می‏‌گویند.

بلوغ دیررس

در دخترها نشانه‌های بلوغ دیررس شامل موارد زیر است:

• اگر پستان‏‌ها تا سن ۱۴ سالگی هیچ‏گونه رشدی نداشته باشند

• اگر موهای شرمگاهی تا سن ۱۴ سالگی رشد نکنند

• اگر پنج سال از آغاز بلوغ گذشته باشد و پستان‌ها به طور کامل رشد نکرده باشند

• اگر دخترها تا سن ۱۶ سالگی هنوز پریود (عادت ماهانه) نشده باشند

در پسرها نشانه ‏های بلوغ دیررس شامل موارد زیر است:

• اگر بیضه‏‌ها تا سن ۱۴ سالگی هیچ‏گونه رشدی نداشته باشند

• اگر موهای شرمگاهی تا سن ۱۵ سالگی رشد نکنند

• اگر پنج سال از آغاز بلوغ گذشته باشد و آلت تناسلی و بیضه‏ ها به‌طور کامل رشد نکرده باشند

دلایل

آغاز بلوغ معمولاً با فعال شدن ژن GPR54 صورت می‌گیرد، این ژن با ارسال سیگنال‏‌هایی به مغز و ایجاد یک سری واکنش باعث ترشح هورمون‏‌ها در بدن می‏‌شوند.

تأخیر در ایجاد این واکنش‏‌ها ممکن است در اثر موارد زیر باشد:

• زمینه‌های ارثی (ممکن است در خانواده شما سابقه بلوغ دیررس وجود داشته باشد)

• مبتلا بودن به یک بیماری مزمن مانند فیبروز کیستیک، دیابت یا بیماری‏‌های کلیوی

• سوءتغذیه، بی‏‌نظمی در غذا خوردن یا بیماری‏‌های مزمن مانند فیبروز کیستیک

• ورزش کردن بیش‌ازحد، مانند ورزشکاران حرفه‌‏ای و ژیمناستیک‌کاران

• تخمدان‏‌های پلی کیستیک (تخمدان‏‌هایی که تعداد زیادی کیست دارند)

• تومورها یا صدمات داخلی به غدد

• عدم ترشح کافی هورمون‏‌های جنسی توسط تخمدان‏‌ها یا بیضه‌‏ها که به عنوان استروئیدهای جنسی (استروژن، تستوسترون) نیز شناخته می‌‏شوند

• عدم ترشح گنادوتروپین (ماده محرک جنسی) از غده هیپوفیز (هورمون محرک فولیکول و هورمون لوتئینی)

• مشکلات هورمون‌‏ها، مانند کم‌کاری غده تیروئید

• مشکلات ژنتیکی که رشد جنسی را تحت تأثیر قرار می‏‌دهند مانند سندرم حساس نبودن به آندروژن (شرایط نادری که فرد از لحاظ ژنتیکی مرد است اما بدنش نسبت به هورمون‏‌های مردانه حساسیت ندارد)

افرادی که دچار سوءتغذیه هستند، افرادی که تغذیه مناسب ندارند، ممکن است دیرتر از هم سن و سال‏‌های خود که رژیم غذایی متعادل دارند به سن بلوغ برسند. برای مثال، نوجوانانی که به بی‌‏اشتهایی عصبی مبتلا هستند معمولاً کاهش وزن زیادی دارند تا جایی که بدن آن‌ها قادر به رشد مناسب نیست. دخترهایی که به طور جدی ورزش می‏‌کنند ممکن است دیرتر به سن بلوغ برسند زیرا ورزش باعث لاغری می‌شود. بدن دخترها قبل از بلوغ و عادت ماهانه به میزان خاص چربی نیاز دارد.

درمان بلوغ دیررس

اگر هیچ دلیل آشکاری مانند بیماری‏‌های مزمن، برای بلوغ دیررس وجود نداشته باشد، پزشک عمومی با انجام آزمایش‌‏های خاص دلیل آن را مشخص می‌کند.
ممکن است برای تشخیص مشکلات هورمونی نیاز به آزمایش خون باشد. از سونوگرافی و تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) نیز برای تشخیص تومور و عملکرد غدد و اندام‌‏ها استفاده می‏‌شود.

دلایل بلوغ دیررس چیست؟

بلوغ به دلایل متعددی به تأخیر می‌‏افتد. اغلب اوقات به دلیل الگوی رشد خانوادگی است. یک پسر یا دختر ممکن است متوجه شود که والدین، عمو، خاله، برادران و خواهرها، یا دختردایی‏‌هایش دیرتر از موعد مقرر به سن بلوغ رسیده‌‏اند و رشد کرده‌‏اند. به این نوع بلوغ، بلوغ دیررس بنیادی گفته می‌‏شود و معمولاً به هیچ درمانی نیاز ندارد. این گروه از نوجوانان در واقع به طور طبیعی فقط دیرتر از هم سن و سالان خود رشد خواهند کرد.
ابتلا به بیماری نیز باعث بلوغ دیررس می‌‏شود. بعضی افراد که به بیماری‏‌های مزمن مانند دیابت، فیبروز کیستیک، بیماری‏‌های کلیوی یا حتی آسم مبتلا هستند ممکن است دیرتر از بقیه به سن بلوغ برسند زیرا بیماری رشد بدن را با مشکل مواجه می‌‏کند. درمان به موقع و کنترل شرایط، احتمال بلوغ دیررس را به حداقل می‏‌رساند.

افرادی که دچار سوءتغذیه هستند، افرادی که تغذیه مناسب ندارند، ممکن است دیرتر از هم سن و سالان خود که رژیم غذایی متعادل دارند به سن بلوغ برسند. برای مثال، نوجوانانی که به بی‌‏اشتهایی عصبی مبتلا هستند معمولاً کاهش وزن زیادی دارند تا جایی که بدن آن‌ها قادر به رشد مناسب نیست. دخترهایی که به طور جدی ورزش می‏‌کنند ممکن است دیرتر به سن بلوغ برسند زیرا ورزش باعث لاغری می‌‏شود. بدن دخترها قبل از بلوغ و عادت ماهانه به مقدار خاص چربی نیاز دارد.

همچنین بلوغ دیررس ممکن است به دلیل بیماری غدد تیروئید یا هیپوفیز باشد. این غدد هورمون‏‌های لازم برای رشد بدن را ترشح می‌‏کنند.

پزشکان چگونه مشکل بلوغ دیررس را حل می‏‌کنند؟

بهترین خبر این است که در صورت وجود هرگونه مشکل، پزشکان معمولاً بلوغ دیررس را درمان می‏‌کنند تا نوجوان به طور طبیعی رشد کند. بنابراین اگر نگران هستید آن‌طور که باید رشد نکرده‌‏اید از والدین خود درخواست کنید شما را نزد پزشک ببرند.
پزشک، علاوه بر آزمایش‏‌های فیزیکی، تاریخچه پزشکی شما را با پرسیدن سؤالاتی درباره نشانه‏‌های بیماری، سابقه بیماری، سابقه فامیلی، داروهایی که مصرف می‏‌کنید و آلرژی‏‌هایی که به آن مبتلا هستید و همچنین الگوهای رشد خانوادگی، تهیه می‏‌کند. پزشک با رسم نمودار رشد مشکلات را بررسی می‌‏کند، همچنین با تجویز آزمایش خون بیماری‏‌های تیروئید، هیپوفیز، کروموزومی و دیگر بیماری‌‏ها را تشخیص می‌‏دهد. ممکن است پزشک با اشعه ایکس سن استخوانی شما را مشخص کند تا متوجه شود آیا استخوان‏‌ها به طور طبیعی رشد کرده‌‏اند یا نه.

در بسیاری از موارد، پزشک به شما اطمینان می‌‏دهد که مشکل فیزیکی خاصی وجود ندارد، تنها دلیل بلوغ دیررس این است که رشد کمی دیرتر از معمول آغاز شده است. اگر پزشک عمومی نتوانست مشکل را تشخیص دهد، شما را نزد پزشک متخصص غدد می‌‏فرستد.

گروهی از نوجوانان که با رشد دیررس مواجه هستند شرایط سختی را پشت سر می‏‌گذارند تا تغییرات دوران بلوغ در آن‌ها نمایان شود حتی زمانی که پزشک به آن‌ها اطمینان می‌‏دهد شرایط بدنی آن‌ها کاملاً طبیعی است. در بعضی از موارد پزشک دوره کوتاه‌مدتی (معمولاً چند ماه) را برای درمان‏‌های هورمونی در نظر می‏گیرد تا تغییرات بلوغ نمایان شود. معمولاً وقتی درمان چند ماه بعد متوقف شود، هورمون‌های خود فرد شروع به ترشح می‏‌کنند و روند بلوغ کامل می‏‌شود.
بعضی افراد که به موقع بالغ نمی‏‌شوند مشکل کروموزومی دارند؛ کروموزوم‏ها از دی ان ای (دئوکسی‌ریبونوکلئیک‌اسید) ساخته‌شده‌اند که حاوی برنامه‌‏های ساختاری بدن ما هستند. مشکلات کروموزومی روند طبیعی رشد را با مشکل مواجه می‌‏کند.

سندرم ترنر مثالی برای مشکلات کروموزومی است. این سندرم زمانی اتفاق می‏‌افتد که یکی از دو کروموزوم X در جنس مؤنث حالت غیرطبیعی داشته باشد یا به طور کلی وجود نداشته باشد. این مشکل باعث بروز مشکلات در رشد تخمدان‌‏ها و ترشح هورمون‏‌های جنسی در دختران می‏‌شود. افراد مبتلا به سندرم ترنر قد کوتاهی دارند.
مردانی که به سندرم کلاین‌فلتر مبتلا هستند با یک کروموزوم X اضافه متولد می‏‌شوند (XXY به‌جای XY). این شرایط رشد جنسی را با تأخیر مواجه می‏‌کند.

روبرو شدن با بلوغ دیررس

بسیار سخت است وقتی مشاهده می‌‏کنید دوستانتان در حال رشد و تکامل هستند اما شما هنوز کودک مانده‌اید. ممکن است احساس کنید هرگز رشد نخواهید کرد. ممکن است دانش‌‏آموزان در مدرسه به دلیل قد کوتاه و پستان‏‌های صاف، شما را مسخره کنند. حتی زمانی که پزشک یا والدین این اطمینان خاطر را به شما می‏‌دهند که بالاخره همه چیز درست می‏‌شود و حتی زمانی که باور دارید صحبت‏‌های آن‌ها صحیح است باز هم سخت است منتظر چیزی باشید که می‏تواند احساسات شما را تحت تأثیر قرار دهد.
روبرو شدن با بلوغ دیررس و قبول آن برای همه مشکل است اما باید بدانید که این مشکل به‌راحتی قابل‌حل است.

وقتتان را صرف انجام کارهایی کنید که از آن لذت می‌‏برید. لازم نیست قد بلند یا اندام ماهیچه‌‏ای داشته باشید تا بتوانید کارهای مدرسه یا سرگرمی‏‌هایی مانند سخنرانی، آواز خواندن، بازیگری در تئاتر و غیره را انجام دهید، عضو انجمن مدرسه یا باشگاه شوید یا به طور داوطلبانه کارهایی را که دوست دارید انجام دهید.

آیا به ورزش علاقه دارید؟ اگر پسرهای دیگر در میدان‌های ورزشی از شما قوی‌تر و قد بلندتر هستند، شما می‌‏توانید سریع‌تر و باهوش‌‏تر از آن‌ها بازی کنید. در اینجا به دو نکته مهم اشاره می‌شود:

• وزن ایده آل داشته باشید. اگر اضافه وزن دارید و به سرعت نفس کم می‏‌آورید، بیشتر دقت کنید زیرا این مشکل خیلی جدی‏‌تر از شروع نشدن سن بلوغ است. داشتن وزن ایده‌آل به شما کمک می‏‌کند راحت بتوانید با دوستان خود رقابت کنید. مطمئن شوید غذای سالم می‏‌خورید، به اندازه کافی آب می‏‌نوشید و خواب کافی دارید؛ تمام این کارها باعث می‌‏شود بهتر بازی کنید.

• توانایی‏‌هایتان را آشکار کنید. در ورزش‏‌های حرفه‏‌ای، ورزشکاران بزرگ، قد و وزن‌‏های متفاوت دارند. تنها به دلیل اینکه دیرتر از دیگران رشد کرده‌‏اید به این معنی نیست که نمی‌‏توانید در ورزش‏‌های گروهی شرکت کنید. از مربی خود درباره تمرین‏‌هایی که می‏‌توانید در خانه انجام دهید تا توانایی خود را بالا ببرید سؤال کنید.