تشخیص ناباروری
تشخیص ناباروری
حدود ۸۵ درصد از زوج‌ها در کمتر از یک سال داشتن رابطه جنسی منظم (هر دو یا سه روز) بدون استفاده از روش‌های جلوگیری باردار می‌شوند. اگر پس از یک سال اقدام به بارداری، باردار نشدید باید به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که یکی از موارد زیر را داشتید، زودتر به پزشک مراجعه کنید:
• برای نگرانی درباره باروری خود دلیلی دارید؛ مثلاً به دلیل سرطان تحت درمان بوده‌اید.
• زن هستید و بالای ۳۵ سال سن دارید.
• علائم و عوامل خطری را مشاهده می‌کنید که نشانه ناباروری است؛ مثلاً قاعدگی نامنظم یا زود انزالی.
آزمایش‌ها و معاینات باروری فرایندی زمان‌بر است و از آنجا که باروری زنان با افزایش سن کاهش می‌یابد، بهتر است که سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. پزشک معاینات لازم را انجام می‌دهد و عواملی را که بر مشکلات باروری شما تأثیر می‌گذارد، بررسی می‌کند و درباره اقداماتی که می‌خواهد انجام دهد با شما صحبت می‌کند.
بهتر است که زن و مرد با هم به پزشک مراجعه کنید؛ به این دلیل که مشکلات باروری مرد، زن یا هر دو را مبتلا می‌کند.
چه کسی تشخیص ناباروری می‌دهد؟
تشخیص اولیه ناباروری به عهده پزشک متخصص زنان است؛ اگرچه در صورت ابتلا به بیماری‌های مربوط به ناباروری از قبیل تیروئید، دیابت یا سندرم تخمدان پلی کیستیک، دکتر غدد یا پزشک عمومی نیز می‌تواند به شما کمک کند؛ اما برای اطمینان از ناباروری و شروع درمان باید به پزشک متخصصی مثل دکتر غدد یا اورولوژیست مراجعه کنید.
معاینات اولیه و سابقه پزشکی
هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک سؤالاتی درباره سابقه پزشکی و روابط جنسی می‌پرسد. این پرسش‌ها در تشخیص مشکلات باروری به آنها کمک می‌کند.
سن
پزشک شما درباره سن شما نیز می‌پرسد به این دلیل که باروری زنان و حتی مردان با افزایش سن کاهش می‌یابد.
کودکان
اگر زن هستید، پزشک درباره بارداری‌های گذشته و عوارض مربوط به بارداری و اینکه قبلاً سقط جنین داشته‌اید یا خیر نیز سؤالاتی می‌کند.
اگر مرد هستید، از شما می‌پرسند که آیا قبلاً ازدواج کرده‌اید و از ازدواج قبلی‌تان فرزندی دارید یا خیر.
مدت زمان اقدام به بارداری
پزشک درباره مدت زمان اقدام برای بارداری می‌پرسد. حدود ۹۵ درصد از زوج‌ها پس از دو سال رابطه جنسی بدون استفاده از روش‌های جلوگیری باردار می‌شوند. در صورتی که جوان و سالم هستید و مدت زمان زیادی برای بارداری اقدام نکرده‌اید، ممکن است به شما توصیه کنند که مدتی دیگر تلاش کنید.
رابطه جنسی
پزشک سؤالاتی درباره تعداد دفعاتی که رابطه جنسی دارید و مشکلاتی که ممکن است در حین رابطه جنسی داشته باشید، می‌پرسد. ممکن است از صحبت کردن درباره روابط جنسی خود با پزشک خجالت بکشید و معذب باشید؛ ولی بسیار مهم است که این موارد را واضح و صادقانه بیان کنید. اگر مشکلات باروری شما به رابطه جنسی مربوط باشد، به راحتی می‌توانید آن را حل کنید.
مدت زمانی که جلوگیری از بارداری را متوقف کرده‌اید
از شما درباره روش جلوگیری از بارداری که قبلاً استفاده کرده‌اید و زمانی که استفاده از آن را متوقف کرده‌اید، می‌پرسند. اثر بعضی از روش‌های جلوگیری از بارداری پس از مدت زمانی کوتاه از بین می‌رود؛ ولی اثر بعضی در دراز مدت باقی می‌ماند و باروری شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سابقه پزشکی و علائم
پزشک درباره بیماری‌هایی که دارید یا در گذشته داشته‌اید از جمله بیماری‌های مقاربتی می‌پرسد. در صورتی که زن هستید، پزشک درباره منظم بودن عادت ماهیانه و اینکه بین قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی خونریزی دارید یا خیر نیز سؤال می‌پرسد.
دارو
عوارض جانبی بعضی داروها ممکن است بر باروری شما تأثیر بگذارد؛ بنابراین پزشک باید از داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع باشد و درباره درمان‌های جایگزین با شما گفتگو کند. درباره داروهایی که بدون نسخه مصرف می‌کنید، از جمله داروهای گیاهی، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
شیوه زندگی
شیوه زندگی افراد بر باروری آنها تأثیر دارد. درباره موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:
• استعمال دخانیات
• وزن
• مصرف مشروبات الکلی
• استفاده از مواد مخدر
• فشار عصبی
پزشک تغییراتی را که باید در شیوه زندگی خود بدهید تا شانس باروری را افزایش دهید، مشخص می‌کند و پس از پرسیدن درباره سابقه پزشکی و انجام معاینات جسمی، آزمایش‌هایی برایتان تجویز می‌کند.
معاینات جسمی به صورت زیر انجام می‌شود:
• پزشک شما را وزن می‌کند تا شاخص توده بدن (BMI) برای قد و بدنتان را بررسی کند.
• ناحیه لگن خاصره را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که هیچ‌گونه عفونت، برآمدگی یا التهابی که علائم فیبروئید، تومور تخمدان، آندومتریوز یا التهاب لگن خاصره (PID) است، وجود ندارد.
آزمایش‌های ناباروری
آزمایش‌های ناباروری برای تشخیص دلیل ناباروری انجام می‌شود. این آزمایش‌ها مشخص می‌کند که مشکل از مرد، زن یا هردو است و معمولاً شامل معاینات جسمی، بررسی منی، آزمایش خون و روندهایی دیگر است.
آزمایش‌های زنان
چند آزمایش می‌توان برای زنان تجویز کرد تا دلیل ناباروری آنان مشخص شود.
آزمایش پروژسترون
نمونه خون برای میزان پروژسترون آزمایش می‌شود تا بررسی کنند که آیا تخمک‌گذاری انجام می‌شود یا خیر. این آزمایش را باید هفت روز پیش از زمانی که انتظار دارید عادت ماهانه شوید، انجام دهید.
آزمایش هورمون
اگر قاعدگی نامنظم باشد، سطح هورمون محرکه فولیکولی (FSH) و هورمون لوتئینی در خون به همراه هورمون تیروئید، پرولاکتین و تستوسترون آزمایش می‌شود.
آزمایش کلامیدیا
بیماری کلامیدیا نوعی بیماری آمیزشی است که بر باروری تأثیر می‌گذارد. گلوله‌ای پنبه‌ای (شبیه به گوش پاک‌کن ولی کوچک‌تر، نرم و گرد شده) برای جمع‌آوری بعضی سلول‌ها از گردن رحم و آزمایش کلامیدیا استفاده می‌شود. اگر مبتلا به کلامیدیا باشید، برای درمان آن آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.
آزمایش عملکرد غده تیروئید
بین ۱/۳ تا ۱/۵ درصد از زنان نابارور غده تیروئید غیرطبیعی دارند. اگر هرگونه علائمی مبنی بر اختلالات تیروئید؛ مثل کاهش وزن یا افزایش وزن دارید، آزمایش غده تیروئید برای بررسی کارکرد درست آن تجویز می‌شود.
هیستروسالپینگوگرافی
هیستروسالپینگوگرافی نوعی عکس‌برداری با اشعه ایکس از رحم و لوله رحمی بعد از تزریق نوعی رنگ خاص است. این عکس‌برداری حفره رحم و انسدادهای لوله رحمی را نشان می‌دهد.
لاپاراسکوپی
در لاپاراسکوپی قسمت پایینی شکم برش داده می‌شود و از تلسکوپ باریک لوله‌ای شکلی به نام لاپاراسکوپ برای مشاهده نزدیک‌تر رحم، لوله رحمی و تخمدان استفاده می‌شود. رنگ از طریق گردن رحم به لوله رحمی تزریق می‌شود تا هر انسدادی را نشان دهد. لاپاراسکوپی معمولاً زمانی انجام می‌شود که به احتمال زیاد مشکلی داشته باشید؛ مثلاً اگر در گذشته بیماری التهاب لگن خاصره داشته‌اید.
آزمایش بعد از نزدیکی
با انجام آزمایش بعد از نزدیکی (پست کویتال) مخاط دهانه رحم را بعد از رابطه جنسی بررسی می‌کنند تا تعداد اسپرم زنده‌ای را که به طور طبیعی در این مخاط حرکت می‌کنند، مشخص کنند. این آزمایش روز قبل از تخمک‌گذاری انجام می‌شود. پزشکان چندان نتایج این آزمایش را قبول ندارند و به همین دلیل به‌ندرت این آزمایش را انجام می‌دهند.
سونوگرافی لگن خاصره
سونوگرافی لگن خاصره اندازه و شکل رحم و هر دو تخمدان را نشان می‌دهد. این سونوگرافی وضعیت و اندازه تخمدان‌ها را در حین درمان ناباروری نیز نشان می‌دهد.
سونوهیستوگرافی
سونوهیستوگرافی آزمایش سونوگرافی با استفاده از آب نمک و سونوگرافی برای مشاهده اعضای تولید مثل زنانه است.
بافت‌برداری آندومتریال
در بافت‌برداری آندومتریال قسمتی کوچک از دیواره رحم (درون زهدان) را برای مشاهده تغییرات دیواره و طبیعی بودن آن در حین دوره قاعدگی برمی‌دارند.
هیستروسکوپی
هیستروسکوپی شیوه‌ای برای مشاهده دیواره رحم با استفاده از تلسکوپی باریک و سبک است که از طریق واژن و گردن رحمی در رحم قرار می‌گیرد. هیستروسکوپی برای تشخیص مشکلات مربوط به دیواره رحم انجام می‌شود. گاهی پزشک ممکن است در حین انجام این شیوه با استفاده از ابزارهای کوچکی غده‌ها را بیرون بیاورد، نمونه‌ای از بافت بگیرد (بافت‌برداری) یا لوله‌های رحمی مسدود را باز کند.
معاینات و آزمایش‌های مردان
معاینات جسمی مردان به صورت زیر انجام می‌شود:
• معاینه بیضه‌ها برای مشاهده برآمدگی یا شکل غیرطبیعی
• معاینه آلت تناسلی برای مشاهده شکل و هرگونه اختلال آشکار آن
آزمایش‌ها نیز از این قرارند:
بررسی مایع منی
منی برای بررسی تعداد کم اسپرم، حرکت پایین اسپرم یا وجود اسپرم غیرطبیعی بررسی می‌شود.
آزمایش کلامیدیا
نمونه ادرار برای بررسی اینکه کلامیدیا دارید یا خیر آزمایش می‌شود. اگر مبتلا به کلامیدیا باشید، پزشک برای درمان آن آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
سونوگرافی
سونوگرافی از امواج صوتی برای تصویربرداری از اعضای داخلی بدن استفاده می‌کند. پزشک سونوگرافی را انجام می‌دهد تا متوجه شود که مشکلات بیضه‌ها باعث مشکلات اسپرم می‌شود یا خیر.
بافت‌برداری بیضه‌ها
در مواردی که هیچ اسپرمی در منی مرد وجود ندارد، بافت‌برداری بیضه برای بررسی اسپرم درون بیضه مردان انجام می‌شود.
آزمایش‌های مشترک
آزمایش آنتی بادی خون
آزمایش‌های آنتی بادی (پادتن) خون ممکن است برای تعیین پادتن‌های ضد اسپرم در خون، منی یا مواد مایع واژنی انجام شود. بعضی پزشکان اهمیت آزمایش‌های آنتی بادی برای تشخیص دلیل ناباروری را قبول ندارند.
کاریوتیپ (بررسی کروموزوم) یا آزمایش ژنتیک
کاریوتیپ آزمایش خونی است که برای مشاهدات مربوط به ماده ژنتیکی (کروموزوم) در سلول‌های شما انجام می‌شود. بعضی مشکلات ژنتیکی، بارداری را دشوار کرده و باعث سقط جنین می‌شوند. آزمایش‌های ژنتیک ممکن است برای تشخیص دلیل ناباروری انجام شود.
احساس هنگام انجام آزمایش
بعضی آزمایش‌ها، مثل بررسی مایع منی، معاینات جسمی و آزمایش خون درد و ناراحتی ندارند؛ ولی انجام بعضی روندها، از قبیل بافت‌برداری آندومتریال، لاپاراسکوپی یا هیستروسالپینگوگرافی ممکن است با درد همراه باشند.
روند اقدام برای بارداری هزینه‌بر، زمان‌بر و عاطفی است بنابراین باید تا آنجایی که می‌توانید از یکدیگر حمایت کنید. فشار روحی از مواردی است که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد.
