تغذیه با شیر مادر
تغذیه با شیر مادر
شیر دادن برای مادر و نوزاد بسیار مفید است. در زیر به مزایای شیر دادن اشاره شده است:
مزایای شیر دادن برای کودکان
• شیر دارای مقدار کافی پروتئین، چربی، شکر و آب است که به رشد کودک شما کمک میکند.
• شیر از بروز هرگونه عفونت و بیماری کودک جلوگیری میکند.
• معمولاً هضم شیر مادر برای کودکان راحتتر است.
مزایای شیردهی برای مادر
• مادر و کودک را به هم نزدیک میکند و حس خوبی به آنها می‌دهد.
• با این کار میتوانید در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنید.
• باعث سوزاندن کالری و کاهش اضافه وزن دوران بارداری می‌شود.
• احتمال ابتلا به دیابت، افسردگی و بعضی از سرطانهای سینه و رحم را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این مزایا، شیر مادر دارای سلولهایی است که از بدن نوزاد در برابر بیماری، میکروب و بیماری‌‌های خطرناک محافظت میکند و احتمال ابتلا به بیماری‌‌های مختلف را کاهش می‌دهد. برخی از این بیماریها عبارتند از:
• عفونت گوش
• ویروسهای معده
• عفونتهای تنفسی
• آلرژیهای پوستی
• نفستنگی
• چاقی
• دیابت نوع ۱ و ۲
• سرطان خون اطفال
• ورم روده و بیماری‌‌های رودهای جنین در شکم مادر
مدت زمان تغذیه با شیر مادر
بسیاری از مراکز بهداشت توصیه میکنند که کودک حداقل تا ۱۲ ماه از شیر مادر تغذیه کند و در ۶ ماه اول شیر مادر را به تنهایی مصرف کند، بدین معنا که نوزاد در ۶ ماه اول نباید هیچگونه غذای دیگری مصرف کند.
غذای کودک از بدو تولد
نوزاد در شش ماه نخست زندگی خود فقط به شیر مادر نیاز دارد. شیر مادر تمام مواد غذایی مورد نیاز بدن او را تأمین میکند. اگر به کودک خود شیر خشک دهید، ممکن است نوزاد دیگر تمایلی به خوردن شیر مادر نداشته باشد و این امر باعث کاهش شیر مادر می‌شود؛ ولی در صورتی که فکر میکنید کم شیر می‌خورد یا هنوز گرسنه است، حتماً با پزشک صحبت کنید. حتی در هوای بسیار گرم، نوزاد احتیاجی به خوردن آب و آبمیوه ندارد. غذای نوزاد در ماه‌های بعدی باید حاوی مقدار زیادی آهن باشد. غذای مورد نیاز کودک در ماه‌های مختلف به صورت زیر است:
از هنگام تولد تا ۶ ماهگی
• فقط به نوزاد شیر خودتان را بدهید (نه آب، نه آبمیوه، نه شیر حیوانی و نه غذا).
• بهتر است به نوزاد ویتامین، مواد معدنی و داروهای تجویزشده پزشک را نیز بدهید.
از سن ۶ ماهگی تا ۱۲ ماهگی
• همچنان به کودک خود شیر بدهید.
• به کودک خود غذاهایی مانند غلات و سوپ بدهید.
برای ۱۲ ماهگی و بیشتر
• غذاهای پیشنهادشده پزشک را به کودک بدهید.
• در صورت توانایی و تمایل خود و کودک به شیردهی ادامه بدهید.
ویتامین D
ویتامین D برای ایجاد استحکام استخوان نیاز است. همه کودکان و نوزادان باید روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین D دریافت کنند. برای اینکه به این نیازهای بدن نوزاد پاسخ دهید باید روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین D به کودک داده شود. نور خورشید منبع اصلی ویتامین D است؛ ولی اندازه‌گیری میزان نور خورشید دشوار است و قرار گرفتن بیشازحد در معرض نور خورشید خطرناک است. شیر مادر ویتامین D مورد نیاز بدن نوزاد را فراهم نمیکند؛ بنابراین بهتر است درباره مصرف این ویتامین با پزشک صحبت کنید.
وقتی تصمیم گرفتید کودک را از شیر بگیرید، با پزشک صحبت کنید که آیا کودک همچنان به مصرف ویتامین D نیاز دارد یا خیر. بعضی از کودکان ویتامین D کافی را از مواد غذایی دریافت نمیکنند.
رژیم غذایی مادر در طول دوران شیردهی
زنانی که بچه شیر میدهند، به ۵۰۰ کالری بیش از سایر مادرها نیاز دارند، بدین معنا که روزانه به ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کالری نیاز دارند.
بهتر است که به جای کالری، میزان غذای مصرفی خود را براساس احساس گرسنگی، وزن و تعداد دفعات شیردهی تعیین کنید؛ تا دو ماه بعد از زایمان و در طول دوران شیردهی بههیچوجه کاهش وزن نداشته باشید، چون کم‌کردن وزن باعث آزاد شدن سمهای موجود در چربی‌ها می‌شود و گاهی این سمها از راه شیر دفع میشوند.
در چند هفته اول بعد از زایمان و در دوران شیردهی، از دست دادن آب بدن باعث ایجاد خستگی، خوابآلودگی و تشنگی شدید می‌شود؛ بنابراین باید آب فراوان بنوشید. با نوشیدن آب فراوان انرژی خود را افزایش دهید. بهتر است که روزانه بین ۸ تا ۱۳ لیوان آب تصفیه‌شده بنوشید.
پروتئینهایی مثل تخممرغ، ماست و کربوهیدراتهایی مثل نان سبوسدار و غلات و حبوبات، صبحانه بهتری نسبت به کربوهیدراتهای ساده و شکر هستند. به عنوان مثال ماست چرب، یک کاسه بلغور، حبوبات یا نیمرو یا یک نان تست کامل، صبحانه بهتری هستند. مصرف این کربوهیدراتها باعث کاهش قند خون میشوند و ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن را تأمین میکنند.
از خوردن چربی‌های اشباعشده و چربی با ترانس بالا بپرهیزید. چربی‌های اشباعشده در گوشتهای دارای چربی بالا، شیر، روغنهای استوایی (مثل روغن هسته خرما و نارگیل) و کره وجود دارند. مصرف بیشازحد این چربی‌ها، ترکیب چربی شیر مادر را تغییر می‌دهد که برای سلامتی کودک مفید نیست.
در طول دوران شیردهی حتماً مصرف میوه و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید. بهتر است میوههای فصلی و مربوط به منطقه خود را مصرف کنید. از خوردن میوه و سبزیجاتی که موجب نفخ می‌شود، خودداری کنید.
ماهیها و غذاهای دریایی دارای چربی اُمگا ۳ هستند. این چربی نقش مهمی در رشد مغز و چشم در دوران بارداری و یک سال اول زندگی کودک بازی میکند. نوزاد این چربی را از طریق شیر مادر دریافت میکند. پس بهتر است که در رژیم هفتگی غذایی خود میزان ۳۵۰ گرم ماهی و انواع غذاهای دریایی بگنجانید.
از مصرف کافئین (چای، قهوه، نوشابههای انرژیزا، شکلات) و مواد حاوی شکر خودداری کنید. یک لیوان چای در روز مانعی ندارد ولی از مصرف بیشازاندازه این مواد خودداری کنید.
مصرف دخانیات، مشروبات الکلی و مواد مخدر برای نوزاد ضرر دارد و ممکن است موجب ایجاد مشکلات تنفسی شود. حتماً سیگار را در جای دیگری دور از کودک بکشید و لباسهای خود را عوض کنید تا کودک را از آسیب‌های ناشی از دود سیگار دور نگه دارید. استفاده از مواد مخدر اثرات مخربی مثل حمله عصبی، حالت تهوع، کاهش اشتها و لرزش بدن روی کودک دارد. اگر فکر میکنید بدن شما به ویتامین‌ها و مکملهای غذایی نیاز دارد، حتماً با پزشک مشورت کنید و بدون اجازه وی هیچ دارویی مصرف نکنید.
مصرف دارو و بیماری‌‌های مادر در حین شیردهی
اگرچه تأثیر همه داروها به مقدار کمی در شیر باقی میماند، ولی اغلب تأثیر چندانی روی کودک ندارد. در حین شیردهی از برخی داروها نمیتوان استفاده کرد. قبل از استفاده هرگونه دارو، از جمله داروهای تجویزی، ویتامین‌ها، مکملهای غذایی و داروهای گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است قطع دارو در زنان مبتلا به بیماری‌‌های مزمن، تأثیرات خطرناکتری روی شیر آنها داشته باشد.
گاهی زنان فکر میکنند اگر بیمار شوند نباید به نوزاد شیر بدهند. بیماریهایی مثل سرماخوردگی، آنفولانزا یا اسهال به کودک منتقل نمیشود. در واقع اگر مریض باشید، در شیرتان پادزهر وجود دارد. این پادزهرها از مبتلا شدن کودک به بیماری‌‌های مشابه جلوگیری میکند.
اگر مبتلا به بیماری‌‌های زیر باشید نباید به نوزاد شیر بدهید:
• ابتلا به HIV یا ایدز
• در صورت استفاده از داروهای ضد عفونت
• در صورت ابتلا به بیماری سل
• در صورت ابتلا به سرطان خون (لوسمی) نوع ۱ و ۲
• در صورت انجام شیمیدرمانی و استفاده از آنتیبیوتیکهایی که در تکثیر DNA و تقسیم سلول دخالت میکنند
• در صورت انجام پرتودرمانی، برای چنین درمانهایی باید موقتاً شیر دادن را متوقف کنید.
سایر موارد
در روزهای اول شیردهی، شیر زردرنگ است که به آن شیر آغوز میگویند و برای نوزاد بسیار مفید است. شیر معمولی بعد از چند روز میآید و در سینه‌هایتان احساس پرشدگی میکنید. هر زمان که نوزاد میخواهد به او شیر بدهید. نوزاد تازه متولدشده اغلب به شیردهی نیاز دارد (هر دو ساعت یکبار). مراقب باشید که نوزاد علائم گرسنگی را نداشته باشد، یکی از این علائم این است که سرخود را از اینسو به آنسو تکان می‌دهد.
شیردهی کاری طبیعی است، ولی همیشه راحت نیست. ممکن است مدتی زمان ببرد تا شما و فرزندتان به آن عادت کنید. بعضی از زنان در ابتدا با شیردهی مشکل دارند ولی این مشکل به مرور زمان حل می‌شود. اگر شیردهی برایتان سخت است، از افراد باتجربه کمک بگیرید.
اگر در قسمت نوک سینه احساس درد میکنید یا هرگونه مشکلی دارید، با پزشک، پرستار و افراد متخصص در این زمینه صحبت کنید. در دوران شیردهی با خوردن غذاهای سالم به نوزاد و خودتان کمک کنید.
