بعد از یائسگی
بعد از یائسگی
به مرحله پس از یائسگی، بعد از یائسگی می‌گویند و معمولاً ۲۴ تا ۳۶ ماه بعد از آخرین قاعدگی زنان شروع می‌شود. مهم‌ترین تفاوت بین یائسگی و بعد از یائسگی کاهش علائم است، مثلاً تعداد دفعات و شدت گرگرفتگی در زمان بعد از یائسگی کاهش می‌یابد. زنان بعد از برداشتن تخمدان‌ها نیز وارد مرحله بعد از یائسگی می‌شوند، زیرا خونریزی قاعدگی آنان قطع می‌شود.
شاخص قابل‌اطمینان آغاز دوره بعد از یائسگی هورمون محرکه فولیکولی (FSH) است که غده هیپوفیز ترشح می‌کند. با وارد شدن به مرحله بعد از یائسگی، میزان هورمون محرکه فولیکولی به شدت افزایش می‌یابد که نشان‌دهنده ازکارافتادن تخمدان‌ها است. استرادیول، نوعی استروژن است و در مرحله بعد از یائسگی، یعنی زمانی که تخمدان‌ها دیگر تخمک تولید نمی‌کنند، کاهش می‌یابد. کاهش استرادیول باعث افزایش هورمون محرکه فولیکولی می‌شود. هورمون محرکه فولیکولی با ترشح بیشتر تلاش می‌کند که تخمدان‌ها را برای تخمک‌گذاری تحریک کند. این مرحله به معنی پایان عادت ماهانه، باروری و یائسگی است. با انجام آزمایش خون، می‌توان میزان هورمون محرکه فولیکولی را اندازه‌گیری کرد.
مرحله بعد از یائسگی در هر زنی متفاوت است. مدت زمان مرحله بعد از یائسگی و توقف یا کاهش علائم متفاوت است. مشکل این است که انتظار برای عبور از یائسگی به بازه زمانی نامشخص و شدت علائم بستگی دارد. علاوه بر این، در حالی که در مرحله بعد از یائسگی، علائم یائسگی کاهش می‌یابد، ولی عدم تعادل هورمون‌ها خطر بروز بعضی بیماری‌های خاص را افزایش می‌دهد؛ برای مثال میزان کم استروژن خطر پوکی استخوان، بیماری قلبی و تحلیل رفتن دستگاه ادراری را به دنبال دارد.
علائم مرحله بعد از یائسگی
طی سال‌های پیش از ورود به مرحله بعد از یائسگی، بسیاری از زنان علائم ناخوشایندی مانند گرگرفتگی، نوسانات روحی، از دست دادن میل جنسی و خشکی واژن را تجربه می‌کنند و تغییرات احساسی و ذهنی بسیاری را نیز از سرمی‌گذرانند. با ورد به مرحله بعد از یائسگی، این علائم به تدریج کاهش می‌یابد. بسیاری از زنان در مرحله بعد از یائسگی، انرژی خود را دوباره بازمی‌یابند و احساس بهتری خواهند داشت. در بعضی زنان، تعدادی از این علائم باقی می‌مانند و گاهی تا ۱۰ سال بعد از یائسگی نیز ادامه خواهند داشت. در زیر علائم رایج و کمتر رایج مرحله بعد از یائسگی را آورده‌ایم.
علائم رایج
زنان در مرحله بعد از یائسگی، علائم زیر را تجربه می‌کنند:
خارش و خشکی واژن
زمانی که بدن زنان شروع به کاهش ترشح استروژن می‌کند، دیواره‌های واژن به دلیل کمبود استروژن نازک و منقبض می‌شوند. خشکی واژن رابطه جنسی پردرد همراه با خارش و سوزش را به دنبال دارد. بسیاری از زنان، این علائم را با استفاده از ژل‌های لوبریکانت و حلقه‌های استروژن تسکین می‌بخشند.
ترشحات واژنی
ترشحات واژنی در طی مرحله بعد از یائسگی، نشانه‌ای از تحلیل رفتن واژن است که باعث خشکی و خارش واژن می‌شود. این ترشحات رقیق است و گاهی با مقدار ناچیزی خون همراه است. معمولاً این علائم نگران‌کننده نیستند. اگر خونریزی شدید شود و تداوم یابد، نشان از بیماری و مشکلی جدی است و باید به پزشک مراجعه کرد.
افزایش وزن
افزایش وزن نشانه رایج و قابل‌توجه مرحله بعد از یائسگی است. بسیاری از زنان هنگامی‌که متوجه می‌شوند بدون هیچ تغییری در برنامه غذایی‌شان، ۴٫۵ تا ۶٫۵ کیلوگرم وزن اضافه کرده‌اند، نگران می‌شوند. تغییرات هورمونی اولین و اصلی‌ترین دلیل افزایش وزن در مرحله بعد از یائسگی است، به این دلیل که بدن در پاسخ به کاهش چشمگیر استروژن، سلول‌های چربی بیشتری ذخیره می‌کند تا میزان استروژن را به صورت طبیعی افزایش دهد. گاهی اوقات عوامل روان‌شناختی، مانند افسردگی و فشار روحی نیز باعث افزایش وزن در مرحله بعد از یائسگی می‌شود.
بی‌اختیاری ادراری استرسی
بیش از ۴۰ درصد از زنان در مرحله بعد از یائسگی، از بی‌اختیاری ادراری استرسی و کاهش کنترل مثانه در زمان فعالیت جسمی مانند سرفه کردن، عطسه کردن و خندیدن رنج می‌برند. استروژن به استحکام ماهیچه‌های مثانه کمک می‌کند، بنابراین با کاهش تدریجی میزان استروژن، بی‌اختیاری ادراری استرسی بیشتر نمایان می‌شود. زنان با انجام ورزش کگل می‌توانند ماهیچه‌های لگنی را قوی‌تر کنند تا از بی‌اختیاری ادراری و نشت ادرار جلوگیری کنند.
عفونت ادراری
با توجه به کاهش میزان استروژن، خطر عفونت ادراری زنانی را که در مرحله بعد از یائسگی هستند، تهدید می‌کند. استروژن رکن اصلی اسیدی شدن مایعات واژنی است و نبود آن باعث می‌شود واژن محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و انتقال آن به مجاری ادراری و ابتلا به عفونت ادراری شود. عفونت ادراری با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.
بی‌خوابی
تغییرات هورمونی بر خواب زنان نیز تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود که به سختی خوابشان ببرد و بیدار نشوند. هنگام خواب چای بابونه یا شیر گرم بنوشید تا بدن برای خواب آماده شود.
بیماری‌های رایج
علاوه بر علائمی که در بالا ذکر شد، زنان در مرحله بعد از یائسگی، باید مراقب ابتلا به بیماری‌های مربوط به این مرحله نیز باشند. این بیماری‌ها از این قرارند:
پوکی استخوان
در بیماری پوکی استخوان، استخوان‌ها ضعیف می‌شود و خطر شکستگی استخوان افزایش می‌یابد. زنان در مرحله بعد از یائسگی، در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. نبود استروژن در بدن این زنان، نبود ذخیره بافت استخوانی و شکستگی استخوان را در پی دارد.
فشارخون بالا
بعد از یائسگی، فشارخون معمولاً در زنان افزایش می‌یابد و باعث فشارخون بالای مزمن یا بیماری فشارخون می‌شود. تغییرات هورمونی زنان، آنان را نسبت به نمک حساس می‌کند و باعث افزایش وزن آنها می‌شود؛ این دو عامل باعث افزایش فشار خون می‌شود. زنان مبتلا به بیماری فشارخون، بیش از دیگران در معرض مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی قرار دارند؛ درنتیجه باید غذاهایی مصرف کنند که برای سلامت قلب مفید است، مانند غلات کامل و سبزیجات، از مصرف نمک بپرهیزند و در صورت استعمال دخانیات، آن را ترک کنند.
بارداری در دوره بعد از یائسگی
زمانی که زنی به مدت یک سال کامل عادت ماهانه نشود، احتمال بارداری از بین می‌رود؛ ولی تا زمانی که پزشک به شما اطمینان نداده است که در مرحله بعد از یائسگی هستید، از روش‌های جلوگیری استفاده کنید.
حتی اگر در مرحله بعد از یائسگی هستید، حتماً چکاپ منظم از قبیل معاینه‌های لگنی، پاپ اسمیر، معاینه‌های پستان و ماموگرافی انجام دهید. فاصله بین چکاپ‌ها، به سابقه پزشکی‌تان بستگی دارد. از پزشک خود درباره فاصله بین هر چکاپ سؤال کنید.
درمان
جایگزینی هورمون با تغذیه مناسب، استفاده از مکمل‌ها و پیروی از برنامه ورزشی در این سن، به زنان احساس بهتری می‌دهد و سلامتی دوره بعد از یائسگی آنها تأمین شود.
زندگی سالم در مرحله بعد از یائسگی
زنان برای سلامتی خود در دوره بعد از یائسگی، کارهای بسیاری را می‌توانند انجام دهند. بعضی را در زیر آورده‌ایم:
• از استعمال دخانیات، مصرف کافئین، الکل و زیاده‌روی در مصرف نمک و شکر بپرهیزید.
• رژیم غذایی متعادلی شامل مصرف غلات کامل، سبزیجات برگ سبز، روغن‌هایی که با روش پرس سرد به دست می‌آیند و حبوبات داشته باشید تا گرگرفتگی را کاهش دهید. سویا نیز گرگرفتگی را تسکین می‌بخشد.
• برای سلامت استخوان‌ها، کلسیم مصرف کنید.
• ویتامین D نیز برای استحکام استخوان‌ها مفید است.
• روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
• غذاهایی مصرف کنید که چربی اشباع‌شده و کلسترول پایین داشته باشند.
نکاتی برای تسکین گرگرفتگی
گرگرفتگی یکی از علائم رایج یائسگی است. نکاتی برای بهبود آن را در زیر آورده‌ایم:
• لباس‌های ضخیم نپوشید و در اتاقی خنک بخوابید.
• غذاهای گرم و ادویه‌دار نخورید.
• نوشیدنی‌های الکلی مصرف نکنید، زیرا گرگرفتگی را تشدید می‌کنند.
• فشار روحی خود را کم کنید.
• طی روز چند وعده سویا مصرف کنید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. سویا گرگرفتگی خفیف را بهبود می‌بخشد، البته تأثیر آن چند هفته پس از مصرف مشخص می‌شود.
نکاتی برای کاهش خشکی واژن
• ژل‌های لوبریکانت و مرطوب‌کننده‌ها که بدون نسخه می‌توان تهیه کرد، واژن را مرطوب نگه می‌دارند و رابطه جنسی را در دوره یائسگی و بعد از یائسگی راحت‌تر می‌کنند.
• اگر داروهای بدون نسخه تأثیری نداشت، از پزشک بخواهید که استروژن موضعی تجویز کند. این استروژن‌ها به صورت کرم، قرص و حلقه واژنی موجود است. استروژن سایر علائم یائسگی مانند گرگرفتی را بهبود نمی‌بخشد.
نکاتی برای کاهش احتمال پوکی استخوان
برای محافظت از استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان، به موارد زیر توجه کنید:
• مقدار کافی کلسیم و ویتامین D مصرف کنید.
• ورزش کنید.
• با پزشک خود مشورت کنید تا متوجه شوید که انجام آزمایش تراکم استخوان نیاز است یا خیر.
نکاتی برای کاهش خطر بیماری قلبی
خطر ابتلا به بیماری قلبی با افزایش سن بیشتر می‌شود. موارد زیر را برای جلوگیری از بروز این مشکل در نظر داشته باشید:
• کلسترول و فشارخون خود را به طور منظم بررسی کنید.
• اگر فشارخون و کلسترولتان بالا است برای کاهش آنها اقدام کنید. اگر تغییر سبک زندگی برای کاهش کلسترول و فشارخون بالا کافی نیست از پزشک خود بخواهید دارو تجویز کند.
اگر دیابت دارید قند خون خود را کنترل کنید.
برنامه غذایی سالم در مرحله بعد از یائسگی
یائسگی علائم زیادی دارد، مانند گرگرفتگی، نوسانات روحی و افزایش وزن. داشتن برنامه غذایی مناسب یائسگی از افزایش وزن جلوگیری می‌کند و به سلامتی شما طی سال‌های یائسگی کمک می‌کند. در اینجا نکاتی را برای داشتن برنامه غذایی سالم طی یائسگی آورده‌ایم.
۱. برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی اُمگا ۳ مصرف کنید
خطر حمله قلبی، سکته، کلسترول بالا و بیماری قلبی زنانی را که در سن یائسگی هستند، تهدید می‌کند. اسیدهای چرب اُمگا ۳ کلسترول خون را کاهش می‌دهند و به سلامت قلب کمک می‌کنند. بسیاری از زنان، در زمان یائسگی از مکمل‌های روغن ماهی اُمگا ۳ استفاده می‌کنند که جیوه هم ندارد. ماهی‌های روغنی مانند سالمون دارای اُمگا ۳ هستند.
۲. میوه و سبزیجات فراوان میل کنید
میوه‌ها و سبزیجات سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌ها هستند که در هر مرحله از زندگی بدن را سالم نگه می‌دارند. میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبرهای خوراکی هستند که از اضافه وزن جلوگیری می‌کنند. فیبرها باعث سلامتی روده می‌شوند و از ابتلا به سرطان روده جلوگیری می‌کنند.
میوه‌ها و سبزیجات دارای مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان نیز هستند که از ابتلا به سرطان جلوگیری می‌کنند و نشانه‌های پیری را به تعویق می‌اندازند. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات دارای فیتو استروژن، یا همان استروژن گیاهی هستند که جایگزین استروژن در بدن می‌شوند و علائم یائسگی را بهبود می‌بخشند. هویج، سیب، لوبیا، سویا، سیب‌زمینی از جمله این مواد غذایی هستند.
۳. غلات کامل بخورید
نان‌ها، پاستا و شیرینی‌هایی که از غلات کامل تهیه می‌شوند نسبت به نمونه‌هایی که از آرد سفید تهیه می‌شوند و در طی روند تهیه فاقد ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌گردند، مغذی‌تر هستند. غلات کامل، پروتئین و کربوهیدرات بیشتری دارند که تأمین‌کننده انرژی و بافت ماهیچه‌ای هستند، غلات کامل فیبر دارند و به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
۴. به مقدار فراوان لبنیات مصرف کنید
زنان در مرحله یائسگی، روزانه به ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند؛ بنابراین بهتر است میزان لبنیات مصرفی خود را افزایش دهید. شیر، ماست کم‌چرب، پنیر و شیر سویا کلسیم زیادی دارند. گاهی برای جلوگیری از پوکی استخوان، باید مکمل‌های کلسیم مصرف کنید.
۵. مقدار چربی مصرفی خود را کنترل کنید
زنان بعد از یائسگی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی قرار دارند و باید مصرف چربی‌های اشباع‌شده را کاهش دهند. مصرف لبنیات پرچرب مانند کره یا شیر پرچرب را کاهش دهید. به جای غذاهای سرخ‌کرده از غذاهای آب‌پز، کبابی یا پخته‌شده استفاده کنید.
گوشت بدون چربی و محصولات لبنی کم‌چرب مصرف کنید. با مصرف روغن زیتون و کانولا، مصرف چربی‌های غیراشباع را که برای سلامتی قلب بهتر هستند، افزایش دهید. از مصرف سس‌های موجود در بازار بپرهیزید، زیرا این سس‌ها از روغن و سرکه تهیه شده‌اند.
۶. غذاهای کامل میل کنید
غذاهای کامل مانند میوه‌ها، سبزیجات، گوشت‌ها، بنشن‌ها که در خانه پخته می‌شوند بهتر از غذاهای آماده هستند. در حد امکان از غذاهای تازه استفاده کنید و سعی کنید خودتان در خانه غذا بپزید نه اینکه غذاهای آماده میل کنید.
۷. از مصرف تنقلات بپرهیزید
تنقلات برای هر سنی مضر است و در مرحله یائسگی باعث اضافه وزن و بیماری‌های مرتبط با چاقی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ می‌شود. تنقلات را از وعده غذایی خود حذف کنید یا اینکه گاهی و تنها در رویدادهای خاص مصرف کنید.
