تصفیه خون توسط دستگاه ادراری و تولید ادرار
تصفیه خون توسط دستگاه ادراری و تولید ادرار
ادرار انسان طی سه مرحله شکل می‌گیرد:
- تصفیه
- باز جذب انتخابی
- جمع‌آوری.
تصفیه:
خونی که باید تصفیه شود از طریق شریان کلیوی وارد بخش میانی می‌شود. داخل کلیهها شریان کلیوی به شبکه‌ای از مویرگ‌ها تقسیم می‌شود که گلومروهای کلیوی نام دارند و مواد زائد را تصفیه می‌کنند. پوششی که گلومروها را در برمی‌گیرد، پوشش یا کپسول بومن نام دارد.
باز جذب انتخابی:
مایعات تصفیه‌شده به مسیر خود در لولههای پیچ‌درپیچ که لولههای پیچیده نام دارند و با مویرگ‌‌های خونی احاطه‌شده‌اند، ادامه می‌دهند. لولههای نفرون که از کپسول بومن خارج می‌شوند لولههای پیچیده نزدیک نفرون نام دارند و حلقه‌‌های بزرگی تشکیل می‌دهند که لولههای هنله نام دارند. یک سری لولههای پیچ‌درپیچ دیگری نیز وجود دارند که لولههای پیچیده انتهایی نام دارند که به مجاری جمع‌آوری ادرار در لگنچه کلیه و میزنای منتهی می‌شوند. ترکیبات مایعات تصفیه‌شده هنگام عبور از لولههای پیچیده تغییر می‌کند. بعضی از مواد مانند گلوکز، اسیدهای آمینه، نمک‌های معدنی حذف و مواد دیگر مانند ویتامینها باز جذب می‌شوند و به جریان خون بازمی‌گردند زیرا کمبود ویتامینها به بدن آسیب می‌رساند.
جمع‌آوری:
مواد زائد که از این مرحله به بعد به عنوان ادرار شناخته می‌شوند در لوله پیچیده انتهایی باقی می‌مانند و از طریق لوله جمع‌آوری‌کننده به سمت لگنچه کلیوی می‌روند. از این قسمت نیز به میزنای و سپس مثانه می‌روند و از طریق مجاری ادرار از بدن خارج می‌شوند.
ترکیبات ادرار
ادرار مایع تصفیه‌شده غلیظ حاصل فعالیت کلیهها است.
ترکیبات آن عبارت‌اند از:
- ۹۶ درصد آب
- ۲ درصد اوره
- ۲ درصد مواد دیگر مانند اسید اوریک، کراتینین، سدیم، پتاسیم، فسفات، کلراید، سولفات، ویتامین‌های اضافی و باقیمانده داروها.
ادرار مایع رنگ‌پریده‌ای است که با توجه به ترکیبات، رنگ و مقدارش تغییر می‌کند. معمولاً حالت اسیدی دارد و حالت اسیدیته (PH) آن بین ۴٫۵ تا ۷٫۴ تغییر می‌کند.
تغییر حالت اسیدیته (PH) ادرار به حالت اسیدیته خون (PH) بستگی دارد.
نمک‌‌ها و کلرید سدیم باید به طور کلی از لولههای کلیه باز جذب شوند تا حالت اسیدیته خون در حالت طبیعی یا همان ۷٫۴ نگه داشته شود و تعادل بین آب و الکترولیت خون حفظ شود. به دلیل اینکه خاصیت اسیدیته و غلظت نمک برای حیات خون و سلول‌های بافت‌ها مهم است، عملکرد درست کلیهها از اهمیت خاصی برخوردار است.
درباره دستگاه ادراری
کلیهها و اندامهای مرتبط با آنها در کنار پوست، ریه‌ها و روده‌ها مسئول دفع مواد زائد بدن هستند.
دستگاه ادراری از کلیهها، میزنای‌‌ها، مثانه و مجاری ادرار تشکیل شده است که به روند دفع مواد زائد حاصل از سوخت‌وساز طبیعی بدن کمک می‌کنند.
عملکرد دستگاه ادراری
حفظ تعادل حیاتی بدن
اصلی‌ترین عملکرد دستگاه ادراری کمک به حفظ تعادل حیاتی بدن با کنترل ترکیبات خون، حجم و فشار آن است که این کار را با دفع یا جذب آب و مواد قابل حل در آب، انجام می‌دهد.
تنظیم ترکیبات و حجم مایعات بدن
بدن باید مواد زائد مانند اوره و اسید اوریک همراه با آب اضافی و نمک‌های معدنی را دفع کند تا سالم بماند. اگر مواد زائدی که نام بردیم در بدن انباشته شوند، فرد بیمار می‌شود؛ بنابراین دیگر عملکرد اصلی دستگاه ادراری تنظیم ترکیبات و حجم مایعات بدن به منظور ایجاد محیطی ثابت داخل بدن است.
رابطه متقابل دستگاه ادراری با سایر دستگاهها
دستگاه ادراری با سایر دستگاهها و قسمت‌های بدن رابطه متقابل دارد:
سلول‌ها و بافت: بافت‌های پوششی بعضی از اندامهای دستگاه ادراری مثل مثانه با کشیدگی تغییر شکل پیدا می‌کند.
پوست: دستگاه ادراری نیز مانند پوست عضو دفعی بدن است. پوست مقداری از آب بدن را به صورت عرق از بدن دفع می‌کند و کلیهها نیز مقداری از آب بدن را به صورت ادرار دفع می‌کند تا تعادل مایعات بدن حفظ شود.
دستگاه اسکلتی بدن: کلیهها و استخوان‌های اسکلت به کنترل میزان کلسیم خون کمک می‌کنند به این ترتیب که مقداری از کلسیم در استخوان‌ها ذخیره می‌شود و مقداری از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود.
سیستم ماهیچه‌ای: ماهیچه‌های صاف مسئول عبور ادرار در طول دستگاه ادراری هستند.
دستگاه گردش خون: کلیهها با تصفیه خون از انباشته شدن سموم در بدن جلوگیری می‌کنند.
دستگاه عصبی: انقباض و انبساط مثانه و باز و بسته شدن ماهیچه تنگ‌کننده (اسفنکتر) توسط دستگاه عصبی خودکار (دستگاه عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک) انجام می‌شود.
دستگاه گوارشی: آب اساسی‌ترین مواد غذایی مورد نیاز بدن است و از طریق گوارش و به کمک فرایند سوخت‌وساز جذب بدن می‌شود. روده بزرگ بیشترین مقدار آب را از مدفوع جذب می‌کند تا رطوبت بدن حفظ شود.
