اندام‌‌های جانبی دستگاه گوارش
اندام‌‌های جانبی دستگاه گوارش
کبد
کبد بزرگ‌ترین غده بدن است که سمت راست حفره شکمی زیر دیافراگم قرار دارد. کبد به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای است، بافتی نرم دارد و از چهار بخش تشکیل شده است. ساختار داخلی آن از سلول‌هایی ساخته‌شده که هپاتوسیت نام دارد. کبد خون حاوی اکسیژن را از شریان کبدی و خون فاقد اکسیژن را از سیاهرگ باب دریافت می‌کند. خون دستگاه گوارش که در سیاهرگ باب جریان دارد مواد غذایی که به تازگی جذب شده‌اند را به سینوسوئیدها می‌آورند و سلول‌های کبد را تغذیه می‌کنند. کبد عضوی حیاتی است و عملکرد مهمی در سوختوساز مواد غذایی دارد. جذب مواد غذایی از روده کوچک را تنظیم می‌کند تا بافتهای بدن به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند.
عملکرد کبد
| اهمیت | عملکرد |
| صفرا در کبد تولید می‌شود اما در کیسه صفرا ذخیره می‌شود تا به بدن در شکستن و هضم چربی‌ها کمک کند | ترشح صفرا |
| وقتی که بعد از غذا خوردن میزان قند خون افزایش می‌یابد، سلول‌های کبد گلوکز اضافه را به عنوان گلیکوژن ذخیره می‌کنند. بخشی از گلوکز به عنوان گلوکژن ماهیچه‌ای در ماهیچه‌ها ذخیره می‌شود. وقتی منابع ذخیره گلوکز پر شوند، گلوکز اضافه در سلول‌های کبد تبدیل به چربی می‌شود | تنظیم قند خون |
| به دلیل اینکه بدن نمی‌تواند پروتئین و اسیدآمینه اضافی را ذخیره کند، اسیدآمینه و پروتئین اضافه در کبد سنتز می‌شوند. بخشی از آن به وسیله سلول‌های کبد استفاده می‌شوند و به پروتئین پلاسما تبدیل می‌شوند. بافتهای بدن از بخش دیگری از آنها استفاده می‌کنند و اضافه آن از طریق کلیهها و از ادرار دفع می‌شود | تنظیم اسیدآمینه |
| کبد نقش سنتز و انتقال چربی را بر عهده دارد. چربی‌هایی که از طریق مواد غذایی جذب بدن می‌شود به عنوان انرژی در بدن مصرف می‌شود و چربی‌های اضافی نیز در بافت‌ها ذخیره می‌شود | تنظیم چربی خون |
| یکی از وظایف کبد از بین بردن گلبولهای قرمز فرسوده خون است | تنظیم پروتئین‌های پلاسما |
| کبد با از بین بردن سموم و داروها بدن را مسمومیت‌زدایی می‌کند و آنها را از طریق صفرا یا کلیهها از بدن دفع می‌کند | مسمومیت‌زدایی |
| کبد ویتامین‌های A،D، E، k و B12 و آهن، پتاسیم و مس را در بدن ذخیره می‌کند. کبد همچنین حدود یک لیتر از خون بدن را در خود جای می‌دهد. حین ورزش و فعالیت بدنی خون بیشتری به اندام‌ها و قلب می‌رساند تا اکسیژن آزاد شود و به ماهیچه‌ها برسد | ذخیره |
| کبد به دلیل نوع فعالیتش گرما نیز تولید می‌کند | ایجاد گرما |
کیسه صفرا
کیسه صفرا اندامی گلابی شکل است که با کمک مجاری صفرایی به قسمت پایینی و پشتی کبد چسبیده است.
صفرا مایع قلیایی غلیظی است که در اثر از بین رفتن گلبولهای قرمز خون در کبد ساخته می‌شود. صفرا نوعی مواد دفعی است و تا حدودی نیز به هضم کمک می‌کند. نمک‌های صفرایی (سدیم و پتاسیم) نقش مهمی در امولسیون سازی و شکستن گلبولهای بزرگ چربی دارند.
وقتی که گلبولهای قرمز فرسوده شکسته می‌شوند و از بین می‌روند موادی مانند آهن و گلوبین بازیافت می‌شوند اما مقداری بیلی‌روبین از طریق مجاری صفرا دفع می‌شوند. بیلی‌روبین به روده‌ها می‌ریزد. بیلی‌روبین یکی از دلایل قهوه‌ای بودن رنگ مدفوع است.
عملکردهای کیسه صفرا
کیسه صفرا، صفرایی را که در کبد تولید می‌شود ذخیره و تغلیظ می‌کند تا در زمان نیاز، آن را آزاد سازد. سپس صفرا را به مجاری صفرایی می‌ریزد تا به اثنی‌عشر بریزد.
پانکراس
پانکراس یا همان لوز‌المعده پشت شکم بین اثنی‌عشر و طحال قرار دارد. پانکراس به سه قسمت سر، تنه و ته تقسیم می‌شود. سر قسمت کشیده‌ای است که به قسمت منحنی شکل اثنی‌عشر می‌چسبد. پانکراس از قسمت‌ها یا لوب‌های کوچک زیادی تشکیل شده است که هر کدام غدد مترشحه دارد که شیره لوز‌المعده را ترشح می‌کنند. در این بین جزایرلانگرهانس نیز قرار دارند که انسولین ترشح می‌کند.
عملکرد لوز‌المعده
لوز‌المعده دو عملکرد متفاوت دارد برون‌ریز و درون‌ریز.
عملکرد برون‌ریز
لوز‌المعده یا همان پانکراس شیره پانکراس ترشح می‌کند که حاوی آب، نمک‌های قلیایی، آنزیم لیپاز، آمیلاز پانکراسی و تریپسینوژن است. قلیایی بودن شیره پانکراس باعث خنثی شدن حالت اسیدی کیموس معده می‌شود و محیط را برای تأثیر آنزیم‌های پانکراسی و روده‌ای آماده می‌کند.
عملکرد درون‌ریز
جزایر لانگرهانس غدد درون‌ریز هستند که هورمون انسولین ترشح می‌کنند. انسولین وارد جریان خون می‌شود و به کل بدن می‌رود و برای سوختوساز کربوهیدرات‌ها ضروری است.
| کبد | عملکردهای مهمی در سوختوساز مواد غذایی دارد میزان جذب مواد مغذی از روده کوچک تا بافتهای بدن بتواند از آن استفاده کند |
| کیسه صفرا | انباشتن صفرا و آزاد کردن آن در صورت نیاز |
| پانکراس یا لوز‌المعده | ترشح شیره لوز‌المعده که حاوی آنزیم‌هایی است که برای گوارش پروتئین، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها نیاز است ترشح هورمون انسولین که برای سوختوساز کربوهیدرات‌ها ضروری است |
