آندومتریوز
آندومتریوز
بیماری آندومتریوز نوعی بیماری است که آندومتریوم (بافت دیواره رحم) خارج از رحم شکل می‌گیرد و رشد می‌کند. سلول‌های گمشده آندومتریال به هورمون‌های بدن به همان صورتی واکنش نشان می‌دهند که در داخل رحم واکنش می‌دهند. آندومتریوم در داخل رحم ضخیم شده و برای جنین آماده می‌شود. هنگامی که بارداری اتفاق نمی‌افتد، لایه اضافی فرو می‌ریزد و در حین قاعدگی از بدن خارج می‌شود. این رشد غیرطبیعی باعث درد و ناباروری می‌شود.
در افراد مبتلا به آندومتریوز، بافت آندومتریال که در خارج از رحم قرار دارد نیز ضخیم می‌شود، فرو می‌ریزد و خونریزی می‌کند؛ ولی نمی‌تواند مثل بافت آندومتریال طبیعی از واژن خارج شود. بافت آندومتریال خارج از رحم به تدریج رشد می‌کند و زخم، بافت زخمی، کیست و چسبندگی به وجود می‌آورد.
زائده‌های آندومتریال معمولاً در قسمت لگن خاصره، نزدیک یا روی تخمدان، شکل می‌گیرند؛ ولی گاهی نیز نزدیک معقد، واژن، لوله رحمی یا حتی در مجرای ادراری یا معده و روده به وجود می‌آیند و به‌ندرت در قسمت‌هایی دور از لگن خاصره مثل ریه‌ها، بازو یا ران به وجود می‌آیند.
از هر ۱۰۰ زن، ۱۰ نفر به آندومتریوز مبتلا می‌شوند. این بیماری ممکن است برای هر زنی در سن باروری اتفاق بیفتد.
علائم آندومتریوز
علائم آندومتریوز متفاوت است. گاهی هیچ علائمی ندارید. رایج‌ترین نشانه درد مزمن لگن خاصره است که شبیه به درد پریودی است.
سایر علائم از این قرارند:
• درد در حین رابطه جنسی
• قاعدگی دردناک (گرفتگی شدید عضلات در حین قاعدگی)
• تغییرات پریودی، مثل لکه‌بینی پیش از پریودی، خونریزی نامنظم یا سنگین
• دفع مدفوع دردناک
• خستگی بیش از حد
اگر هریک از این علائم را دارید به پزشک مراجعه کنید.
آندومتریوز در روده موجب ورم قسمت پایین شکم یا درد هنگام دفع مدفوع می‌شود. ممکن است در حین پریودی در مدفوع شما خون باشد. در صورتی که آندومتریوز در مثانه رشد کند، هنگام ادرار درد خواهید داشت. بعضی زنان متوجه می‌شوند که علائم آنها بدون درمان از بین می‌رود؛ ولی این بیماری برای اکثر زنان مشکل به وجود می‌آورد.
در صورت بارداری و ابتلا به آندومتریوز، احتمالاً در دوران بارداری درد نخواهید داشت؛ ولی بعد از زایمان درد دوباره بازمی‌گردد.
علائم آندومتریوز معمولاً بعد از یائسگی از بین می‌رود.
دلایل آندومتریوز
دلیل اصلی آندومتریوز معلوم نیست؛ با این وجود، تئوری‌های متعددی درباره دلیل ابتلا به آن وجود دارد.
یک تئوری این است که سیستم ایمنی بدن درست کار نمی‌کند. سیستم ایمنی بافت آندومتریالی را که خارج از دیواره رحم رشد می‌کند، از بین می‌برد؛ ولی به نظر می‌رسد که در افراد مبتلا به آندومتریوز سیستم ایمنی بدن مانع رشد آندومتریال نمی‌شود.
به نظر می‌رسد که آندومتریوز ارثی است؛ پس اگر مادر یا خواهر شما به این بیماری مبتلا هستند، احتمال ابتلای شما نیز وجود دارد.
قاعدگی معکوس یکی دیگر از دلایل مؤثر است. در قاعدگی معکوس، سلول‌های رحم از طریق لوله‌های رحمی به عقب می‌روند و وارد بدن می‌شوند، این سلول‌ها در بدن به استروژن واکنش نشان می‌دهند و موجب درد و التهاب مربوط به آندومتریوز می‌شوند. با این وجود، نمی‌توان آندومتریوز را عامل اصلی دانست، تقریباً همه زنان کمی قاعدگی معکوس دارند؛ بنابراین چرا فقط در برخی زنان به آندومتریوز می‌انجامد. تحقیقات بیشتری برای مشخص کردن علائم آندومتریوز وجود دارد. به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل مختلف به رشد آندومتریوز می‌انجامد.
تأثیر بر ناباروری
آندومتریوز ۳۰ درصد از موارد ناباروری را در برمی‌گیرد و بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز، ناباروری را تجربه می‌کنند. همه زنان مبتلا به آندومتریوز مشکل بارداری ندارند و حتی بارداری ممکن است علائم بیماری را تشدید کند.
هنوز مشخص نشده که آندومتریوز چگونه بر باروری تأثیر می‌گذارد؛ گاهی که هیچ مانع باروری مشخصی معلوم نیست و تعداد پیوندهای آندومتریوز کم است و مانع تماس تخمک و اسپرم نمی‌شود، باز هم فرد مبتلا نمی‌تواند باردار شود.
بعضی از راه‌های تأثیر آندومتریوز بر باروری از این قرارند:
• آندومتریوز بافت زخمی، چسبندگی یا کیست در اطراف تخمدان به وجود می‌آورد که مانع ورود تخمک به لوله رحمی می‌شود.
• رشد بافت آندومتریال در تخمدان گاهی مانع تخمک‌گذاری می‌شود.
• آندومتریوز گاهی در لوله‌های رحمی شکل می‌گیرد و مسیر داخل لوله‌ها را مسدود می‌کند و مانع تماس تخمک و اسپرم می‌شود.
• بعضی محققان معتقدند که هرچه باعث آندومتریوز می‌شود، عامل ناباروری نیز است. همان‌طور که قبلاً گفته شد، دلیل آندومتریوز هنوز مشخص نیست ولی بعضی متخصصان گمان می‌کنند مربوط به مشکلات سیستم ایمنی بدن باشد.
• بنا به گفته بعضی پژوهشگران، در زنان مبتلا به آندومتریوز، جنین نمی‌تواند در دیواره رحم لانه‌گزینی کند.
• آندومتریوز در بعضی زنان موجب رابطه جنسی دردناک می‌شود و این درد در حین دوره تخمک‌گذاری بیشتر است. اگر در دوره تخمک‌گذاری رابطه جنسی نداشته باشید، حتماً بر توانایی بارداری شما تأثیر می‌گذارد.
تشخیص
پزشک درباره علائم می‌پرسد و لگن خاصره و واژن را معاینه می‌کند. تنها روش برای اطمینان از ابتلا به آندومتریوز، انجام لاپاراسکوپی سیستم تولید مثل است. این عمل سرپایی است و برای معاینه لوله رحمی، تخمدان و رحم انجام می‌شود. جراح برشی کوچک در شکم ایجاد می‌کند و از طریق آن لوله‌ای با دوربین مخصوص وارد بدن می‌کند. در موارد خفیف تا متوسط، پزشک حتی در حین جراحی تشخیصی، می‌تواند آندومتریوز را درمان کند. اگرچه جراحی لاپاراسکوپی تنها راه تأیید آندومتریوز است، پزشک سایر آزمایش‌ها از جمله سونوگرافی، MRI یا سی‌تی‌اسکن را برای ارزیابی کیست‌ها یا سایر دلایل درد لگن خاصره یا ناباروری تجویز می‌کند.
درمان
درمان آندومتریوز، به شدت بیماری، دردی که تجربه می‌کنید، سن و اینکه می‌خواهید باردار شوید یا خیر بستگی دارد. بعضی از درمان‌های آندومتریوز، باروری را کاهش می‌دهند؛ در صورتی که می‌خواهید باردار شوید، این درمان‌ها گزینه درمانی مناسبی برای شما نیست.
دارو
پزشک با تجویز داروهای هورمونی میزان استروژن بدن را کاهش می‌دهد تا اندازه آندومتریوز را کمتر کند و علائم را تسکین دهد. بعضی از این داروها از این قرارند:
• آنالوگ‌های هورمون آزادکننده گونادوتروپین (GnRH)
• پروژسترون
همه این درمان‌های هورمونی عوارض جانبی متفاوتی دارند. ممکن است گاهی پزشک در هر بار مراجعه چند قرص هورمونی متفاوت را تجویز کند تا بفهمد که کدام‌یک برای شما بهتر است.
بعضی داروهای هورمونی به رشد نوزاد آسیب می‌زنند؛ بنابراین هنگام مصرف این داروها باید از روش‌های جلوگیری مناسب (مثل کاندوم یا ابزار درون‌رحمی (IUD)) برای جلوگیری از بارداری هنگام مصرف این داروها استفاده کنید. برای دریافت توصیه‌های بیشتر با پزشک مشورت کنید.
جراحی
با جراحی، می‌توان قسمت‌هایی از آندومتریوز را برداشت. در صورتی که آندومتریوز به رحم و تخمدان مربوط باشد، این جراحی باروری را بهبود می‌بخشد. بسته به محل آندومتریوز و میزان گستردگی آن جراحی‌های مختلفی وجود دارد. پزشک زنان می‌تواند آندومتریوز را ببرد یا با گرمای حاصل از جریان الکتریسیته یا لیزر آن را از بین ببرد.
جراحی را می‌توان با عمل لاپاراسکوپی انجام داد (همان روندی که برای تشخیص انجام شد). پزشک زنان برش‌های کوچکی در شکم می‌زند و سپس با استفاده از لاپاراسکوپ (لوله باریک انعطاف‌پذیری همراه با دوربین) داخل لگن خاصره را مشاهده می‌کند. پزشک از ابزار ویژه لاپاراسکوپی برای برداشتن آندومتریوز استفاده می‌کند.
در صورت ابتلا به آندومتریوز وخیم و گسترده باید جراحی باز (لاپاراتومی) انجام دهید که پزشک طی آن برش بزرگتری در شکم وارد می‌کند. با این وجود هر وقت امکانش وجود داشته باشد، جراحی لاپاراسکوپی انجام می‌شود.
در صورتی که علائم شدید دارید، پزشک توصیه می‌کند که با انجام عمل جراحی رحم خود و گاهی تخمدان را بردارید. به این عمل جراحی هیستروکتومی می‌گویند.
در بسیاری از زنان آندومتریوز بعد از جراحی بازمی‌گردد؛ حتی بعد از هیستروکتومی. پزشک شما اطلاعات بیشتری را در اختیارتان قرار می‌دهد.
