دستگاه تولید مثل در زنان
دستگاه تولید مثل در زنان
دستگاه تولید مثل در زنان مسئول ترشح هورمون زنانه و تولید تخمک است؛ در صورتی که تخمک بارور شود تا لحظه زایمان در بدن از آن مراقبت می‌شود. دستگاه تولید مثل در زنان از قسمتهای زیر تشکیل شده است که در لگن خاصره قرار دارند:
- تخمدانها
- لولههای فالوپ
- رحم
- واژن
قسمت خارجی دستگاه تناسلی فرج نام دارد که از قسمتهای زیر تشکیل شده است:
- لب‌های بزرگ
- لب‌های کوچک
- کلیتوریس
- پرده بکارت
غدد دهلیزی بزرگ که در لب‌های بزرگ قرار دارند و وظیفه آنها ترشح مخاطی است که از اصطکاک فرج جلوگیری می‌کند.
پستانها اندامهای جانبی دستگاه تولید مثل در زنان هستند.
مروری بر اندامهای تولید مثلی در زنان
| اندامهای تولید مثلی | محل قرارگیری | عملکرد |
|---|---|---|
| تخمدانها | دو طرف رحم در دیواره خارجی لگن | تولید تخمک ترشح استروژن و پروژسترون |
| لولههای فالوپ | دو طرف رحم به سمت بالا و به سمت خارج تخمدانها | تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کنند |
| رحم | پشت مثانه و جلو رکتوم | رحم اندامی است که جنین درون آن رشد می‌کند |
| واژن | از دهانه رحم شروع می‌شود و تا فرج امتداد دارد (و به اندامهای جنسی داخلی توسط دستگاه تناسلی خارجی متصل است) | مسیر برای دفع خون قاعدگی و زایمان |
تخمدانها
تخمدانها غدد جنسی زنانه هستند که در دیواره خارجی لگن قرار دارند. تخمدانها به شکل بادام هستند و با کمک رباط‌های بیشماری در دو طرف رحم قرارگرفته‌اند. بزرگ‌ترین رباط بدن که پهن است تخمدانها را نزدیک لولههای فالوپ نگه می‌دارد. تخمدانها حاوی سلول‌های کوچک بیشماری هستند که فولیکول‌های تخمدانی نام دارند و به رشد تخمکها کمک می‌کنند. هنگام تولد، هر دختر حدود دو میلیون تخمک نابالغ در تخمدان‌های خود دارد. بسیاری از تخمکها از بین می‌روند و در زمان بلوغ تنها ۴۰۰ هزار تخمک در بدن باقی می‌ماند.
عملکرد تخمدانها
تخمدانها دو عملکرد متمایز دارند:
- تولید تخمک
- ترشح هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون
استروژن و پروژسترون تغییرات رحم در طول قاعدگی و بارداری را تنظیم می‌کنند. استروژن باعث تقویت ویژگی‌های جنسی در زنان می‌شود و پروژسترون که در مرحله دوم چرخه قاعدگی ترشح می‌شود وظیفه استروژن را با ضخیم کردن دیواره رحم و آماده کردن آن برای لانه گزینی احتمالی تخمک و بارداری تکمیل می‌کند.
لولههای فالوپ
هر کدام از لولههای فالوپ ۵ سانتی‌متر طول دارند و از دو طرف رحم به تخمدانها متصل می‌شوند. در انتهای هر یک از لولههای فالوپ بر‌آمدگی وجود دارد که دور تخمدانها حلقه می‌زند.
عملکرد لولههای فالوپ
عملکرد لولههای فالوپ انتقال تخمک از تخمدانها به رحم است. تخمک با کمک حرکات دودی ماهیچه‌های لوله فالوپ به جلو رانده می‌شود؛ لقاح تخمک در لولههای فالوپ انجام می‌شود و سپس در رحم لانه گزینی می‌کند.
رحم
رحم اندام توخالی کوچک و به شکل گلابی است که پشت مثانه و جلوی رکتوم قرارگرفته است. دیواره رحم ماهیچه‌ای و ضخیم است و از سه لایه بافت تشکیل شده است:
پریمتریوم: پوشش بیرونی رحم و قسمتی از صفاق (غشاء آبکی در حفره شکمی) روی رحم را می‌پوشاند.
میومتریوم: لایه میانی که از ماهیچه‌های صاف رشته‌ای تشکیل شده‌اند. این لایه ۹۰ درصد از دیواره رحم را تشکیل می‌دهد و انقباض‌‌های شدید زایمان مربوط به آن است.
آندومتریوم: غشاء مخاطی نرم و اسفنجی که در زمان عادت ماهانه ریزش می‌کند.
رحم را می‌توان به سه قسمت تقسیم کرد:
- ته رحم بر‌آمدگی است که بالای ورودی لولههای رحم قرار دارد.
- تنه رحم که بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین قسمت رحم است و به گردن رحم متصل می‌شود.
- گردن رحم ماهیچه‌های رشته‌ای نازکی است که به واژن متصل می‌شود.
عملکرد رحم
رحم قسمتی از دستگاه تولید مثل در زنان است که برای لانه گزینی و رشد جنین آماده است. بعد از بلوغ، رحم چرخه قاعدگی دارد و از تخمک بارورشده محافظت می‌کند. در طول بارداری، دیواره رحم به رشد جنین کمک می‌کند. اگر تخمک بارور نشود دیواره رحم ریزش پیدا می‌کند و خون حاصل از آن از واژن خارج می‌شود و پس از پایان یافتن دوره دیواره رحم دوباره بازسازی می‌شود و رشد می‌کند.
واژن
واژن لوله‌ای ماهیچه‌ای و ارتجاعی است که حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر طول دارد و دیواره آن از بافت پوششی مرطوب تشکیل شده است که از طریق دستگاه تناسلی خارجی به دستگاه تولید مثل متصل می‌شود. واژن از عروق خونی و بافت قابل نعوظ تشکیل شده است و از گردن رحم تا فرج امتداد دارد. در حین تحریکات جنسی، خون زیادی به بافت قابل نعوظ می‌رسد.
عملکرد واژن
عملکرد واژن دریافت اسپرم، مسیر خارج شدن خون قاعدگی از بدن و مسیر زایمان است. دیواره واژن حالت ارتجاعی زیادی دارد و حین زایمان به اندازه کافی باز می‌شود. واژن حد فاصل دو مرحله بلوغ و یائسگی محیط اسیدی دارد که برای جلوگیری از رشد باکتری‌هایی که باعث عفونت اندامهای داخلی می‌شوند، مفید است.
آناتومی پستان در زنان
پستانها اندامهای جانبی دستگاه تولید مثل در زنان هستند و عملکرد آن تولید شیر بعد از زایمان است.
محل قرارگیری
پستانها در جلو قفسه سینه قرار گرفته‌اند. پستانها بین جناق سینه و زیر بغل قرار دارند و تا دنده ششم امتداد دارند.
ساختار
پستانها از بافت غده‌ای تشکیل شده‌اند و بافت چربی و الیافی آنها را احاطه کرده است. بخش داخلی هر یک از پستانها به دو قسمت تقسیم می‌شود که به مجرای شیری متصل می‌شود. مجاری شیری به کمک نوک پستان به سطح پوست متصل می‌شوند. پوست اطراف نوک پستان تیره‌تر از قسمتهای دیگر بدن است که به آن آرئول گفته می‌شود. رنگ آرئول در هر فرد و نژادی متفاوت است و از صورتی تیره تا قهوه‌ای تیره است. مقدار قابل توجهی بافت چرب اطراف بافت غده‌ای پستان را پوشانده است. پوست روی پستان نازک است و نسبت به پوست قسمتهای دیگر بدن تیره‌تر است.
