دیابت بارداری
دیابت بارداری
دیابت بارداری دیابتی است که بعضی از زنان در حین بارداری به آن مبتلا میشوند. این بیماری در دوران بارداری بسیار شایع است. در صورت ابتلا به دیابت مقدار گلوکز (قند) بیشازحدی در خون شما وجود دارد. هنگامی که غذا میخورید، دستگاه گوارش اکثر مواد غذایی را به قندی به نام گلوکز تجزیه می‌کند. گلوکز با کمک انسولین (هورمونی که توسط پانکراس ساخته می‌شود) را وارد جریان خون می‌کند و سلولها از گلوکز به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. اگر بدن انسولین کافی تولید نکند یا سلولها در پاسخ به انسولین مشکلی داشته باشند، گلوکز اضافی به جای حرکت در سلول و تبدیل به انرژی در خون می‌شود.
هنگام بارداری تغییرات هورمونی باعث واکنش کمتر بدن به انسولین می‌شود. این مشکل برای اکثر زنان باردار ایجاد نمیشود، در صورت نیاز بدن به انسولین، پانکراس انسولین بیشتری تولید می‌کند؛ ولی اگر پانکراس در طول بارداری نتواند به تقاضای بیشتر انسولین پاسخ بدهد، سطح گلوکز خون زیاد می‌شود و باعث ایجاد دیابت بارداری می‌شود. درصورتی که در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شوید، احتمال ابتلای دوباره در بارداری بعدی و در باقی عمر وجود دارد.
علائم ابتلا به دیابت دوران بارداری
دیابت دوران بارداری اغلب هیچ نوع علامتی ندارد. به همین دلیل پزشکان سطح گلوکز زنان باردار را بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بررسی می‌کنند.
ولی اگر احتمال ابتلا به دیابت در شما زیاد است یا علائم آن را دارید، بهتر است که در اولین فرصت آزمایش دیابت انجام دهید و درصورتی که جواب منفی بود آزمایش را دوباره در هفته ۲۴ تا ۲۸ تکرار کنید. به هرحال اگر نتیجه آزمایش غربالگری گلوکز مثبت بود؛ بدین معنا نیست که مبتلا به دیابت دوران بارداری هستید، برای اطمینان بیشتر آزمایش دیگری انجام دهید.
اگرچه دیابت بارداری هیچ‌گونه علائم خاصی ندارد ولی بهتر است به موارد زیر توجه کنید:
• چاق هستید (شاخص توده بدن شما بیش از ۳۰ است).
• در بارداری قبلی دیابت بارداری داشتهاید.
• در ادرار شما قند وجود دارد.
• در خانواده سابقه دیابت دارید.
• در زایمان قبلی خود نوزاد بسیار بزرگی را به دنیا آورده‌اید. وزن این نوزاد باید بین ۴ کیلوگرم تا ۴/۵ کیلوگرم بوده باشد.
• قبلاً بچه مرده به دنیا آورده‌اید.
• نوزاد ناقص به دنیا آورده‌اید.
• فشارخون بالایی دارید.
• سن شما بیش از ۳۵ سال است.
در صورت داشتن این علائم پزشک زودتر از شما آزمایش دیابت میگیرد.
مراجعه به پزشک
ممکن است قبل از مراجعه با پزشک استرس داشته باشید؛ ولی بهتر است که هر چه سریعتر تحت نظر پزشک قرار بگیرید و با پزشک خود درباره احتمال ابتلا به دیابت، روشهای کنترل و تأثیر آن بر سلامت خود و جنین صحبت کنید. پزشک آزمایشهای لازم را انجام می‌دهد و در صورت نیاز رژیم غذایی مناسب یا دارو تجویز می‌کند.
تأثیرات دیابت بارداری بر مادر و جنین
اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری نوزاد سالمی به دنیا میآورند. آنها می‌توانند با تغییر رژیم غذایی و ورزش سطح قند خون خود را تحت کنترل درآورند، هرچند گاهی به دارو نیاز است. باید سطح قند خون بررسی شود چون کنترل ضعیف دیابت عواقب بلندمدتی برای جنین و مادر درپی دارد.
اگر سطح قند خون خیلی بالا باشد، گلوکز زیادی در خون نوزاد باقی خواهد ماند و به همین دلیل پانکراس نوزاد برای حل کردن گلوکز اضافی به انسولین بیشتری نیاز دارد. این قند خون و انسولین اضافی باعث ایجاد اضافه وزن به ویژه در قسمت بالای تنه نوزاد می‌شود.
افزایش وزن به پدیدهای به نام ماکروزومی منجر می‌شود. نوزاد ماکروزومی ممکن است به حدی بزرگ باشد که نتواند به مجرای زایمان وارد شود یا ممکن است سر نوزاد وارد کانال زایمان شود ولی شانههایش در آنجا گیر کند. در این وضعیت پزشک مجبور است با استفاده از ترفندهای خاصی مثل سزارین زایمان کند. خوشبختانه، تعداد کمی از زنان مبتلا به دیابت دوران بارداری دارای نوزادان درشت هستند. علاوه بر این، کودکانی که درنتیجه بالا بودن سطح قند خون دوران بارداری چاق هستند، اضافه وزن آنها در دوران کودکی و بزرگسالی همچنان باقی میماند.
ممکن است کمی بعد از تولد قند خون کودک پایین بیاید (هیپوگلیسمی)، چون بدن همچنان در پاسخ به گلوکز اضافی انسولین تولید می‌کند. درصورتی که سطح قند خون در دوران بارداری و به خصوص در حین زایمان بالا باشد، احتمال این اتفاق بیشتر است. سطح قند خون نوزاد حین تولد و بعد از آن بررسی می‌شود. فوراً بعد از تولد به نوزاد شیر دهید، شیر دادن از هیپوگلیسمی جلوگیری می‌کند یا آن را تصحیح می‌کند.
اگر سطح قند خون درست کنترل نشود ممکن است نوزاد با مشکلات تنفسی مواجه شود (ریههای نوزادی که مادرش مبتلا به دیابت است کمی دیرتر رشد می‌کند) و خطر زردی نوزاد نیز افزایش مییابد. اگر کنترل قند خون نوزاد ضعیف باشد، کودک در معرض خطر پلی‌سیتمی (افزایش تعداد سلولهای قرمز در خون) و هیپوکلسمی (کاهش کلسیم خون) قرار میگیرد و عملکرد قلب کودک نیز تحت تأثیر قرار میگیرد.
برخی از مطالعات به ارتباط بین دیابت شدید بارداری و افزایش خطر مرگ نوزادان در دو ماه آخر بارداری پرداخته‌اند. زنان مبتلا به دیابت بارداری بخصوص افراد چاق و کسانی که سطح قند خون آنها به خوبی کنترل نمیشود، بیشتر در معرض ابتلا به پرهاکلامپسی قرار دارند.
احتمال ابتلا به دیابت در آینده
حدوداً یک سوم از زنان مبتلا به دیابت بارداری در آینده دچار دیابت خواهند شد. درصورت وجود موارد زیر این احتمال بیشتر است.
• اگر اضافه وزن داشته باشید. (اگر اضافه وزن دارید احتمال دیابت بین ۵۰ تا ۷۰ درصد می‌شود و اگر از وزن عادی دارید این میزان به ۲۵ درصد میرسد.)
• اگر در دوران بارداری سطح قند خون شما بالا باشد (و به دارو نیاز داشته باشید).
• دیابت در اوایل بارداری تشخیص داده می‌شود.
• اگر نتیجه آزمایش قند خون پس از زایمان روی مرز باشد (نسبتاً بالا است، اما به اندازه کافی بالا نیست تا به عنوان یک فرد دیابتی طبقهبندی شوید)
روشهای کنترل قند خون در بارداری
با پایین نگه داشتن وزن، انتخاب غذاهای سالم و ورزش منظم میتوان احتمال ابتلا به دیابت را پایین آورد، علاوه بر این شیر دادن نیز برای پایین نگه داشتن قند خون مفید است. شواهدی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد شیردهی روی متابولیسم گلوکز تأثیر می‌گذارد، از چاقی دوران کودکی نیز جلوگیری می‌کند و خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد. در صورتی که کودک در معرض چاقی دوران کودکی و بزرگسالان قرار بگیرد، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی و دیابت افزایش مییابد. در آخر به پزشک اطفال اطلاع دهید که در حین بارداری به دیابت مبتلا شدهاید.
