دستگاه تولید مثل تنها دستگاهی است که هم از نظر ساختار و هم از نظر عملکرد در مردان و زنان با هم متفاوت است. اندامهای جنسی (بیضهها در مردان و تخمدانها در زنان) غدد درونریز هستند که بسته به جنسیت نقش متفاوتی در عملکرد سیستم درونریز بدن دارند. دستگاه تولید مثل تنها دستگاهی است که در طول عمر فرد تغییرات زیادی میکند به طور مثال در خانمها در طی بلوغ تا یائسگی تغییرات زیادی میکند. دستگاه تولید مثل به این دلیل منحصربهفرد است که تأثیری روی حیات فرد ندارد ولی نقش مهمی روی ادامه نسل بشر ایفا میکند.
دستگاه تولید مثل در مردان و زنان عملکرد دوگانهای دارد که عبارت است از: ترشح هورمونهای جنسی و تولید سلولهایی که برای تولید مثل لازم است.
دستگاه تولید مثل به دستگاههایی که در زیر نام میبریم ارتباط دارد:
سلولها و بافتها: تخمک سلولهای تولید مثلی در زنان و اسپرم سلولهای تولید مثلی در مردان هستند.
دستگاه اسکلتی: لگن خاصره از رحم محافظت میکند.
سیستم ماهیچهای: ماهیچههای صاف مسئول عبور تخمک از تخمدان به سمت واژن و عبور اسپرم از بیضهها به سمت مجرای ادرار هستند. هنگام انزال دز زنان ماهیچههای کف لگن و مجاور دهانه خروجی لگن، دیوار رحم و لولههای رحم به طور یکنواخت منقبض میشوند. حین انزال در مردان پیامهای عصبی به ماهیچههای متصل به آلت تناسلی فرستاده میشود و باعث میشود ماهیچهها به طور یکنواخت منقبض شوند.
دستگاه گردش خون: هنگام نعوظ آلت تناسلی مردان رگهای خونی بافت قابل نعوظ گشاد میشوند و خون زیادی به آن قسمت میرسد. هنگام تحریکات جنسی در زنان رگهای خونی کلیتوریس گشاد میشود و خون بیشتری به آن قسمت میرسد.
دستگاه عصبی: انزال اوج تحریکات جنسی است؛ خارج شدن منی از بدن نیز عکسالعمل بدن به دلیل تحریکات جنسی است.
دستگاه درون ریز: تخمدانها در زنان و بیضهها در مردان مسئول بروز خصوصیات جنسی ثانویه هستند.