قسمتهای اصلی دستگاه عصبی
قسمتهای اصلی دستگاه عصبی
مغز
مغز بافت عصبی پیچیده‌ای است که به صورت توده‌ای داخل جمجمه قرار گرفته است. مغز مرکز اصلی ارتباطات دستگاه عصبی است و وظیفه آن هماهنگ کردن محرک‌های عصبی دریافته شده در بدن و پاسخ به آن است. قسمتهای اصلی مغز عبارت‌اند از مخ، تالاموس، مخچه و ساقه مغز.
مروری بر قسمتهای اصلی مغز
| قسمتهای مغز | مکان قرارگیری | عملکرد |
|---|---|---|
| مخ | بزرگ‌ترین بخش مغز قسمت جلو و پشت مغز | هوش احساسات |
| تالاموس | دو طرف بخش قدامی مغز | ارسال پیام‌های حسی به قشر مخ |
| هیپوتالاموس | بخش کوچکی زیر تالاموس | کنترل عملکردهای تعادلی بدن (مانند گرسنگی، تشنگی، تنظیم دمای بدن، خشم، پرخاشگری، ترشح هورمون‌ها، رفتارهای جنسی، الگوی خواب و بیداری) |
| غده صنوبری | توده عصبی به شکل نخود که به بخش مرکزی مغز و بخش بالایی تالاموس چسبیده است | ترشح ملاتونین تنظیم ریتم قلب |
| مخچه | ساختاری شبیه گل کلم که پشت جمجمه زیر مخ قرار دارد | همکاری با ماهیچههای اسکلت و کمک به جابجایی و تعادل بدن |
| ساقه مغز | ادامه ستون فقرات است که مغز و ستون فقرات را به هم متصل می‌کند | مرکز کنترل قلب، ریهها و روده‌ها است |
تالاموس
در نیمکره‌های مخ در دو طرف جمجمه دو توده خاکستری‌رنگ به شکل تخم‌مرغ وجود دارد که تالاموس نام دارد. تالاموس مرکز تفسیر پیام‌های حسی (به جز حس بویایی) است که قبل از انتقال به قشر مخ به مغز وارد می‌شود.
هیپوتالاموس
هیپوتالاموس ساختار کوچکی است که زیر تالاموس قرار دارد و عملکردهای مهم تعادلی بدن را اداره می‌کند. هیپوتالاموس با کنترل غده هیپوفیز عملکرد دستگاه‌‌های عصبی و درون‌ریز را تنظیم می‌کند. گرسنگی، تشنگی، تنظیم دمای بدن، خشم، پرخاشگری، ترشح هورمون‌ها، رفتارهای جنسی، الگوی خواب‌وبیداری را تنظیم می‌کند.
غده صنوبری
توده عصبی به شکل نخود است که به قسمت مرکزی مغز متصل است. غده صنوبری بین دو نیمکره مخ قرار دارد و به بخش بالایی تالاموس چسبیده است. غده صنوبری هورمونی به نام ملاتونین ترشح می‌کند که از سنتز سروتونین به دست می‌آید. غده صنوبری مسئول تنظیم ریتم شبانه‌روزی بدن است. ریتم شبانه‌روزی با چرخه محیطی روز و شب مانند خوابیدن و بیدار شدن در ارتباط است. متخصصان بر این باور هستند که غده صنوبری روی خلق‌وخوی انسان نیز تأثیر می‌گذارد.
مخچه
مخچه ساختاری شبیه گل کلم دارد که پشت جمجمه و زیر مخ قرار دارد. مخچه را می‌توان دومین قسمت بزرگ مغز نامید.
مخچه مانند مخ از دو نیمکره تشکیل شده است و قشر خارجی آن خاکستری و هسته داخلی آن سفید است. مخچه مسئول حفظ تونوس ماهیچه، هماهنگی و تعادل ماهیچههای اسکلتی است.
ساقه مغز
ساقه مغز از سه ساختار مهم تشکیل شده است:
میان‌مغز
شامل اعصاب اصلی است که به مخ و قسمتهای تحتانی دستگاه عصبی متصل است. این قسمت عکس‌العمل‌های بینایی و شنوایی را با حرکات چشم و سر هماهنگ می‌کند.
پل مغز
زیر میان‌مغز قرار دارد و پیام‌های عصبی را از قشر مخ به ستون مهره‌‌ها می‌فرستد و تنفس را تنظیم می‌کند.
پیاز مغز
معمولاً این قسمت را حیاتی‌ترین قسمت مغز می‌دانند. امتداد ستون فقرات است و مغز را به ستون فقرات متصل می‌کند. مراکز کنترل در پیاز مغز عبارت‌اند از قلب، ریهها و روده‌ها. همچنین پیاز مغز ترشحات معده و عکسالعملهایی مانند عرق کردن، عطسه کردن، قورت دادن و استفراغ کردن را کنترل می‌کند.
مخ
مخ بزرگ‌ترین قسمت مغز است که بخش جلویی و بالایی آن را تشکیل می‌دهد. مخ به دو نیمکره بزرگ تقسیم می‌شود، هر کدام از نیمکره‌‌ها به چهار لوب تقسیم می‌شوند که لوب جلویی، لوب گیجگاهی، لوب دیواره‌ای و لوب پس سری نام دارند. این نام‌گذاری‌ها بر اساس استخوان‌‌های جمجمه است که به این قسمت‌‌ها متصل هستند.
توده‌ای از بافت‌های عصبی که جسم پینه‌ای نام دارد، دو نیمکره را به هم متصل می‌کند و بین مراکز تطابق در دو نیمکره ارتباط برقرار می‌کند. سطح مخ از چین‌خوردگی‌هایی تشکیل شده است که چین‌های مخ نام دارد.
لایه خارجی مخ قشر مخ نام دارد و منطقه‌ای است که عملکردهای اصلی مخ در آنجا انجام می‌شود.
قشر مخ فعالیت‌‌های خودآگاه مانند بینایی، لامسه، شنوایی، چشایی و بویایی همچنین حرکت‌‌های ارادی تجزیه‌وتحلیل می‌شود. هر کدام از نیمکره‌های مغز نواحی عملکردی مختلفی دارند:
نواحی حسی: پیام‌ها را از اندامهای حسی کل بدن دریافت می‌کند. نواحی حسی جداگانه‌ای برای بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی و بویایی وجود دارد.
نواحی حرکتی: در کل بدن ماهیچههای ارادی زیادی وجود دارد که حرکات بدن را کنترل می‌کنند.
نواحی ارتباطی: در این نواحی ارتباط بین اطلاعات نواحی حسی و یادآوری تجربیات گذشته برقرار می‌شود که حرکات ارادی بدن را کنترل می‌کند.
ستون فقرات
ستون فقرات از ساقه مغز در قسمت باز جمجمه شروع می‌شود و تا دومین مهره کمری امتداد می‌یابد.
ستون فقرات مسیری برای تبادل اطلاعات بین مغز و سایر قسمتهای بدن است.
ستوان فقرات توسط سه لایه بافت که مننژیت نام دارد و مایع مغزی-نخاعی محافظت می‌شود.
عملکرد آن پاسخ به پیام‌هایی است که به مغز ارسال می‌شود و یا از مغز خارج می‌شود. سیستم احساسی، پیام‌هایی را به مغز ارسال می‌کند و سیستم حرکتی پیام‌ها را از مغز دریافت می‌کند. ستون فقرات بافت عصبی است که پیوندی بین مغز و سایر اندامهای بدن ایجاد می‌کند و مرکز بروز عکسالعملهایی است که به محرک‌های داخلی و خارجی به سرعت پاسخ می‌دهد.
