پیشگیری و درمان شپش سر
پیشگیری و درمان شپش سر
شپش مشکل پوستی واگیرداری است که بیشتر در مدارس و مهدکودک‌ها شیوع پیدا می‌کند. این بیماری را می‌توان درمان کرد؛ ولی درمان آن زمان‌بر و وقت‌گیر است. پیشگیری بهترین راه مقابله با این بیماری است. در زیر روش‌هایی برای پیشگیری و درمان این بیماری را آورده‌ایم.
اقدامات شخصی
اگر فکر می‌کنید شپش سر دارید، کارهای زیر را برای درمان انجام دهید:
- با استفاده از شانه‌ای دندانه ریز، روی موهای مرطوب به دنبال رشک و شپش بگردید. پوست سر را زیر نور شدید بررسی کنید، در صورت نیاز از ذره‌بین استفاده کنید.
- از داروهای بدون نسخه مخصوص شپش سر دقیقاً مانند دستورالعمل استفاده کنید. این داروها حشره‌کش هستند و نباید به میزان زیاد یا بیشتر از مقدار توصیه‌شده استفاده شوند. از این داروها برای کودکان زیر ۲ سال استفاده نکنید.
- وسایل خانه مانند روتختی‌ها، حوله‌ها و کلاه‌ها را در آب داغ بشویید و آن‌ها را با چرخه داغ حداقل به مدت ۲۰ دقیقه خشک کنید.
- هر وسیله‌ای را که فرد مبتلا در ۴۸ ساعت گذشته با آن تماس داشته است، حداقل به مدت ۵ دقیقه در آب داغ بشویید.
- وسایلی را که نمی‌توان شست؛ ولی احتمال آلودگی دارند، برای دو هفته در کیسه‌ای پلاستیکی نگه‌دارید و در آن را محکم ببندید. (شپش در عرض دو روز خواهد مرد؛ ولی رشک‌ها در مدت ۲ هفته سر از تخم بیرون می‌آورند و می‌میرند.)
- کف زمین و مبلمانی را که فرد مبتلا با آن تماس داشته با جاروبرقی کاملاً تمیز کنید.
- شانه‌ها، برس‌ها، کلاه‌ها، حوله‌ها، روتختی‌ها، لباس‌ها، هدفون، اسباب‌بازی‌ها یا سایر لوازم شخصی خود را برای استفاده در اختیار فرد مبتلا قرار ندهید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر با انجام کارهای بالا نتوانستید شپش‌ها را از بین ببرید، به پزشک مراجعه کنید. اگر نزدیک یا روی سر نشانه‌ای از عفونت باکتریایی مثل قرمزی، ورم، درد یا چرک مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. در صورت بارداری، پیش از استفاده از داروهای مخصوص شپش با دکتر مشورت کنید.
درمان و داروها
پزشک ابتدا داروهای بدون نسخه را توصیه می‌کند تا شپش‌ها و رشک‌ها را از بین ببرد. این داروها گاهی تخم‌هایی را که شپش مؤنث به تازگی گذاشته است، از بین نمی‌برد؛ بنابراین، مصرف دوباره این داروها با زمان‌بندی مناسب برای کشتن شفیره‌ها بعد از بیرون آمدن از تخم و پیش از بالغ شدن لازم است.
نه روز بعد از اولین درمان، مناسب‌ترین زمان برای درمان مرحله دوم است؛ ولی زمان‌بندی‌های دیگری نیز برای شروع دوباره درمان وجود دارد. از پزشک بخواهید دستورالعمل کتبی زمان‌بندی درمان را به شما بدهد.
داروهای بدون نسخه
پایه داروهای بدون نسخه پیِرترین است، نوعی ترکیب شیمیایی که از گل داوودی می‌گیرند و برای شپش‌ها سمی است. پیش از استفاده از این داروها، موهای کودک را با شامپو بشویید؛ ولی از نرم‌کننده استفاده نکنید. آب‌کشیدن موها با سرکه پیش از شستن به از بین بردن چسبی که رشک‌ها را به ساقه مو می‌چسباند کمک می‌کند. دستورالعمل بسته‌بندی را بخوانید تا متوجه شوید که برای چه مدت زمانی باید دارو را روی موها نگه داشت و سپس موهای کودک را با آب گرم بشویید.
داروهای بدون نسخه از این قرارند:
پرمترین
پرمترین نوع ترکیبی پیِرترین است. قرمزی و خارش پوست سر از عوارض جانبی این دارو است.
پیِرترین به همراه افزودنی‌های دیگر
در این داروی بدون نسخه، پیِرترین با سایر مواد شیمیایی ترکیب می‌شود تا میزان سمی‌بودن آن بیشتر شود. قرمزی و خارش پوست سر از جمله عوارض جانبی این دارو است. اگر کودک به گیاه رگ‌وید یا گل داوودی حساسیت دارد، نباید از پیِرترین استفاده کنید.
داروهای تجویزی
در بعضی مناطق، شپش در برابر داروهای بدون نسخه مقاومت نشان می‌دهد. علاوه بر این، داروهای بدون نسخه به دلیل استفاده اشتباه، مانند تکرار نکردن درمان در زمان مناسب، درست جواب نمی‌دهند.
اگر داروهای بدون نسخه حتی با استفاده درست نیز بیماری را درمان نکرد، دکتر داروهایی قوی‌تر تجویز می‌کند. این داروها از این قرارند:
بنزیل الکل
این محصول برای شپش‌ها سمی نیست؛ ولی با کاهش اکسیژن آن‌ها را می‌کشد. قرمزی و خارش پوست سر از جمله عوارض جانبی این دارو است. استفاده از بنزیل الکل برای ضدعفونی کردن دستگاه‌های پزشکی نشان داده است که این دارو حمله یا سایر واکنش‌های وخیم در نوزادان به دنبال دارد؛ بنابراین، درمان شپش با بنزیل الکل، برای کودکان زیر شش سال مناسب نیست.
مالاتیون
مالاتیون برای استفاده در کودکان ۶ ساله یا کمتر مناسب است. این دارو را روی موهای خشک بگذارید و بعد از ۸ تا ۱۲ ساعت آب بکشید. مالاتیون الکل زیادی دارد و نباید با سشوار استفاده شود یا نزدیک شعله قرار داده شود.
گامابنزن هگزاکلراید
این شامپوی دارویی عوارض جانبی زیادی از جمله حمله عصبی دارد و فقط زمانی تجویز می‌شود که داروهای دیگر عمل نکرده باشند. این دارو را نباید برای کودکان، افرادی که کمتر از ۵۰ کیلوگرم وزن دارند، باردار هستند یا به کودک شیر می‌دهند، سابقه حمله عصبی دارند یا مبتلا به عفونت HIV هستند، استفاده کرد.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
اگر نمی‌خواهید برای درمان شپش از دارو استفاده کنید، بهتر است از درمان‌های خانگی استفاده کنید؛ البته هیچ‌گونه شواهد علمی برای مؤثر بودن چنین درمان‌هایی وجود ندارد.
شانه زدن موی مرطوب
شانه زدن موهای مرطوب با شانه ریز شپش و رشک را از بین می‌برد. تحقیقات روی این روش بی‌نتیجه مانده است.
موها باید مرطوب باشد و باید موها را مثلاً با نرم‌کننده مو چرب کنید. موها را با شانه از پوست سر به طرف پایین حداقل دو بار در طول دوره شانه بزنید. این روند را برای چند هفته هر سه تا چهار روز تکرار کنید، حداقل دو هفته بعد از اینکه هیچ شپشی مشاهده نکردید.
اسانس
روغن طبیعی گیاهان برای شپش‌ها و رشک‌ها سمی‌اند. این محصولات از این قرارند:
- روغن درخت چای
- روغن رازیانه
- نرولیدول که ترکیبی شیمیایی است و در بسیاری از روغن‌های گیاهی پیدا می‌شود.
این محصولات نیازی به ایمنی، اثر و استانداردهای تولید ندارند.
عوامل کشنده
بعضی محصولات خانگی را می‌توان برای درمان هجوم شپش استفاده کرد. این محصولات اجازه نمی‌دهند هوا به شپش‌ها و رشک‌ها برسد. این محصولات را روی مو بگذارید، با کلاه بپوشانید و یک شب به حال خود رها کنید. سس مایونز، روغن زیتون، کره و وازلین از جمله این مواد خانگی هستند.
شستشوی خانه
شپش‌ها بدون تغذیه کردن از پوست سر بیش از یک روز زنده نمی‌مانند و رشک‌ها اگر در محیط نزدیک پوست سر قرار نگیرند زنده نمی‌مانند؛ بنابراین، شانس زنده ماندن شپش‌ها روی لوازم خانه بسیار کم است.
برای احتیاط بهتر است وسایلی را که فرد مبتلا در دو روز گذشته استفاده کرده است، تمیز کنید. هنگام تمیز کردن خانه به موارد زیر توجه داشته باشید:
- وسایل را در آب گرم بشویید. روتختی‌ها، عروسک‌های خزدار و لباس‌ها را در آب داغ و با مواد شوینده بشویید و با گرمای زیاد خشک کنید (درجه آب حداقل ۵۴ درجه سانتی‌گراد باشد).
- وسایل مراقبت مو را تمیز کنید. شانه‌ها، برس‌ها و گیره‌های مو را در آب داغ و با مواد شوینده بشویید.
- وسایلی را که نمی‌توانید بشویید برای دو هفته در کیسه‌ای پلاستیکی بگذارید و در کیسه را محکم ببندید.
- کف خانه و مبلمان را با جاروبرقی خوب تمیز کنید.
پیشگیری
هرگز برس، شانه، گیره‌های مو، کلاه، روتختی، حوله یا لباستان را به فرد مبتلا به شپش سر ندهید.
اگر کودکتان شپش سر دارد، حتماً مقررات مدارس و مهدکودک را بررسی کنید. بسیاری از این مراکز تا درمان کامل، اجازه حضور کودک را در مرکز نمی‌دهند.
بعضی مدارس تدابیری برای اطمینان از عاری بودن محیط از شپش دارند. تمیز کردن فرش و سایر سطوح اغلب از گسترش هر نوع عفونتی از جمله شپش سر جلوگیری می‌کند.
