ساختار پوست انسان
ساختار پوست انسان
پوست از نظر وزن و مساحت سطح بزرگ‌ترین عضو بدن است و مانند یک غشای سلولی عمل می‌کند. لایه‌های پوست از بافت‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که کارکردهای مختلفی از جمله حفاظت، تنظیم دما و دفع را انجام می‌دهند. پوست شکافی طبیعی برای دهان، بینی و قسمتی از دستگاه ادراری تناسلی به وجود می‌آورد. هیچ یک از دستگاه‌های بدن به اندازه پوست در معرض عفونت، بیماری، آلودگی و جراحت قرار ندارد و هیچ یک از اعضای بدن به اندازه پوست قوی و انعطاف‌پذیر نیستند.
ناخن قسمتی از پوست است و تغییر شکلی از لایه شاخی و لایه شفاف پوست است. ناخن بافتی مرده است. محافظت از انگشت‌های دست و پا و کمک به لمس و برداشتن اشیا دو وظیفه اصلی ناخن‌ها هستند. مو نیز قسمتی از پوست است و از حفره‌ای کیسه مانند در لایه میانی پوست به نام فولیکول مو رشد می‌کند. وظیفه اصلی مو محافظت است.
عملکرد پوست
پوست برای بدن چیزی بیش از فقط یک پوششی خارجی است. پوست مرزی باریک‌بین بدن و محیط بیرونی است و چندین عملکرد مهم از جمله محافظت از بدن، تنظیم دمای بدن، خارج کردن ضایعات از بدن و همچنین فراهم‌کردن حس لامسه دارد.
حساسیت
پوست را امتداد سیستم عصبی بدن می‌دانند. پوست به دلیل عصب‌های حسی به محرک‌های مختلف به شدت حساس است، این عصب‌های حسی تغییرات دما و فشار و درد را تشخیص می‌دهند.
تنظیم گرما
پوست با روش‌های زیر به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند:
- زمانی که بدن گرمای زیادی از دست می‌دهد، مویرگ‌های نزدیک پوست منقبض می‌شوند تا خون گرم از سطح پوست دورتر شود و نزدیک اعضای داخلی بدن بماند.
- زمانی که باید گرمای پوست حفظ شود، عضله‌ای کوچک به نام ماهیچه‌های راست کننده (erector pili muscles) موها را بلند می‌کند تا هوا را در کنار پوست نگه دارد.
- بافت چربی در لایه میانی پوست و لایه زیرپوستی به حفظ گرمای بدن کمک می‌کند.
- زمانی که بدن گرم است، مویرگ‌ها گشاد می‌شوند تا خون نزدیک سطح پوست جریان یابد و بدن خنک شود.
- تبخیر عرق از سطح پوست نیز به خنک‌شدن بدن کمک می‌کند.
جذب
پوست ویژگی جذب کمی دارد. اپیدرم موادی از قبیل مواد قابل حل در چربی مثل اکسیژن، کربن دی‌اکسید، ویتامین‌ها و استروئیدهای قابل حل در چربی و کمی آب را جذب می‌کند.
محافظت
پوست به روش‌های زیر از بدن محافظت می‌کند:
- لایه چربی و عرق روی سطح پوست همچون عاملی ضد باکتریایی عمل می‌کند که از تکثیر میکروارگانیسم‌های روی پوست جلوگیری می‌کند.
- سلول‌های چربی در لایه زیرپوستی از جراحت و زخم‌شدن استخوان‌ها و اعضای داخلی جلوگیری می‌کنند.
- ملانین از بدن در برابر اشعه‌های مضر فرابنفش محافظت می‌کند.
- سلول‌های لایه شاخی پوست همچون پوسته‌هایی روی یکدیگر قرار گرفته‌اند تا از نفوذ میکروارگانیسم‌ها به پوست جلوگیری کنند و بدن آب از دست ندهد.
دفع
پوست به صورت دستگاه دفع مواد زائد نیز عمل می‌کند و از طریق عرق ضایعات بدن را دفع می‌کند. غدد اکرین پوست عرق را ترشح می‌کنند که به دفع مواد زائد مثل اوره، اسید اوریک، آمونیاک و لاکتیک اسید کمک می‌کنند.
ذخیره
پوست انباری برای ذخیره چربی و آب نیز است. حدود ۱۵ درصد از مایعات بدن در لایه زیرپوستی ذخیره می‌شوند.
ساختار پوست
پوست عضو بزرگی است که کل بدن را پوشانده است. ضخامت پوست در قسمت‌های مختلف بدن متفاوت است. پوست در قسمت لب‌ها و پلک چشم که باید سبک باشد و انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد، نازک‌تر است و در قسمت پاها و کف دست که اصطکاک بیشتری وجود دارد ضخیم‌تر است.
همان‌طور که پوست قسمت خارجی بدن را می‌پوشاند، می‌تواند به راحتی تحریک شود، آسیب ببیند و علائم بیماری‌ها و اختلالات را نشان دهد.
پوست هر فردی رنگ، بافت و حساسیت متفاوتی دارد و این خصوصیات اختصاصی، پوست هر فردی را منحصربه‌فرد می‌کند.
در زیر ساختار پوست را خیلی مختصر توضیح داده‌ایم. پوست دو لایه اصلی دارد:
- اپیدرم که لایه نازک بیرونی است
- درم (لایه میانی پوست) که لایه ضخیم داخلی است
در زیر لایه میان‌پوستی، لایه زیرپوستی وجود دارد که به اعضا و بافت‌های زیری وصل شده است.
اگرچه پوست عضوی یکپارچه است، ولی این دو لایه اصلی ساختار و کارکرد متفاوتی دارند.
رابطه متقابل پوست با دیگر دستگاه‌ها
پوست با دستگاه‌های زیر در ارتباط است.
استخوان‌بندی : پوست زمانی که در معرض اشعه فرابنفش قرار می‌گیرد، ویتامین د (D) تولید می‌کند. ویتامین د برای شکل‌گیری استخوان‌ها و حفظ استحکام استخوان‌ها لازم است.
ماهیچه‌ای : ماهیچه‌ها از پوست حمایت می‌کنند و به این دلیل که به طور مستقیم زیر پوست قرار گرفته‌اند، بر رنگ و انعطاف‌پذیری پوست تأثیر می‌گذارند.
گردش خون : دستگاه گردش خون هنگام آسیب‌دیدگی پوست، لخته خون در قسمت زخم و دلمه روی سطح پوست تشکیل می‌دهد و پوست با این روش می‌تواند ساختار زیرپوست را از آسیب حفظ کند و خیلی سریع بهبود یابد.
تنفس : اکسیژنی که با استنشاق جذب پوست شده است، به سلول‌های پوست، مو و ناخن می‌رود تا به ترمیم و تجدید آنها کمک کند.
عصب : انتهای چند عصب حسی متعدد در پوست قرار دارد و به لمس، دما، درد و فشار واکنش نشان می‌دهد.
درون ریز : بخش مرکزی غده هیپوفیز که هورمون تحریک‌کننده ملانوسیت (MSH) را ترشح می‌کند، تولید ملانین در لایه سلولی پوست را تحریک می‌کند. هورمون جنسی (هورمون گنادوتروپین) بر رشد مو و تغییر پوست در حین بلوغ، حاملگی و یائسگی تأثیر می‌گذارد.
گوارش : مصرف بیش از حد کالری در برنامه غذایی روزانه باعث ذخیره بافت چربی در لایه زیرپوستی می‌شود.
ادراری : آب به صورت عرق از پوست دفع می‌شود. کلیه تعادل مایعات را در بدن تنظیم می‌کند و اجازه نمی‌دهد پوست آب از دست بدهد.
