سیستم انتقال خون بدن
سیستم انتقال خون بدن
خون یک مایع حیاتی در بدن انسان و اصلی‌ترین ماده در سیستم انتقال خون است. این مایع محیطی برای انتقال همه مواد به داخل سلول‌های بدن به وجود می‌آورد.
درصد ترکیبات خون
خون از ۵۵ درصد پلاسما شکل‌گرفته که مایعی شفاف به رنگ زرد کمرنگ و قلیایی است و دارای مواد زیر است:
- ۹۱ درصد پلاسما آب است.
- ۹ درصد باقیمانده را پروتئین‌های حل‌شده در خون، مواد زائد، غذاهای هضم‌شده، نمک‌های معدنی و هورمون‌ها تشکیل می‌دهند.
- ۴۵ درصد خون را گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها تشکیل می‌دهند.
عملکرد خون
خون ۴ عملکرد اصلی دارد:
- انتقال
- دفاع
- تنظیم
- لخته‌کردن
انتقال
خون واسطه‌ای برای انتقال مواد مختلفی است که در سراسر بدن حرکت می‌کنند.
اکسیژن در گلبول‌های قرمز از ریه‌ها به سلول‌های بدن منتقل می‌شود.
دی‌اکسید کربن از سلول‌های بدن به ریه‌ها منتقل می‌شود.
مواد مغذی مثل گلوکز، آمینواسیدها، ویتامین‌ها و مواد معدنی از روده کوچک به سلول‌های بدن منتقل می‌شوند.
مواد زائد سلولی مثل آب، دی‌اکسید کربن، لاکتیک اسید و اوره به خون منتقل می‌شوند تا دفع شوند.
هورمون‌ها که روندهای مهم بدن را کنترل می‌کنند، از طریق خون به عضو مورد نظر بدن منتقل می‌شوند.
دفاع
گلبول‌های سفید خون که به آنها لوکوسیت نیز می‌گویند، نقشی اساسی در مقابله با بیماری و عفونت دارند.
تنظیم
خون با جذب گرمای زیادی که کبد و ماهیچه‌ها تولید می‌کنند، به تنظیم گرمای بدن کمک می‌کند. سپس در داخل بدن منتقل می‌شود تا دمای ثابت درونی را حفظ کند. خون به تنظیم تعادل pH بدن نیز کمک می‌کند.
لخته کردن
لخته‌شدن خون مکانیسمی مؤثر در برابر از دست رفتن خون از طریق رگ‌های خونی هنگام زخم‌شدن یا جراحت است. سلول‌های متخصص خون به نام پلاکت اطراف محل آسیب‌دیده، لخته خون شکل می‌دهند تا بدن خون زیادی از دست ندهد و باکتری نیز وارد بدن نشود.
سلول‌های خون
سه نوع سلول خونی داریم:
اریتروسیت یا گلبول‌های قرمز
لوکوسیت‌ها یا گلبول‌های سفید
پلاکت‌ها
| انواع گلبول خون | توضیح | عملکرد |
|---|---|---|
| اریتروسیت | ساختاری دیسک مانند بدون هسته رنگ قرمز به دلیل داشتن پروتئین هموگلوبین | انتقال گازهای تنفسی |
| لوکوسیت | بزرگ‌ترین گلبول‌های خون سفیدرنگ به دلیل کمبود هموگلوبین | محافظت از بدن در برابر عفونت و بیماری |
| پلاکت‌ها | دانه دانه، دیسک مانند، تکه‌های ریز سلول‌ها | لخته خون |
رگ‌های خون
خونی که قلب پمپ می‌کند توسط سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و مویرگ‌ها در بدن جریان پیدا می‌کند. جدول زیر عملکرد رگ‌های بدن را نشان می‌دهد:
| سرخرگ‌ها | خون را از قلب بیرون می‌برند |
| سیاهرگ‌ها | خون را به قلب باز‌می‌گردانند |
| مویرگ‌ها | سرخرگ‌چه و سیاهرگ‌چه را به یکدیگر وصل می‌کنند و شبکه‌ای در بافت‌ها شکل می‌دهند |
سرخرگ‌ها
نکاتی مهم درباره رگ‌های خونی
خون را از قلب به بیرون می‌برند.
خون با فشار زیادی در این رگ‌ها حمل می‌شود.
ماهیچه‌هایی ضخیم و دیواره‌هایی ارتجاعی دارند که فشار را تحمل کنند.
هیچ دریچه‌ای ندارند، جز در بن سرخرگ ریوی قسمتی که از قلب بیرون می‌آید.
خون دارای اکسیژن را به ریه‌ها منتقل می‌کنند.
به رگ‌های خونی کوچکی به نام سرخرگ‌چه می‌رسند که خون را به مویرگ‌ها انتقال می‌دهند.
سیاهرگ‌ها
خون را به قلب باز‌می‌گرداند.
خون با فشار کم در این رگ‌ها حمل می‌شود.
دیواره ماهیچه‌ای نازکی دارند.
در فاصله‌هایی مشخص دریچه دارند که از برگشت جریان خون جلوگیری می‌کنند.
خون بدون اکسیژن را از ریه‌ها منتقل می‌کنند.
سیاهرگ‌ها بیشتر در سطح قرار دارند.
رگ‌های خونی ظریف‌تری به نام سیاهرگ‌چه شکل می‌دهند که از مویرگ‌ها ادامه می‌یابد.
مویرگ‌ها
کوچک‌ترین رگ‌های بدن هستند.
مویرگ‌ها، سرخرگ‌چه و سیاهرگ‌چه را به یکدیگر وصل می‌کنند و شبکه‌ای در بافت‌ها شکل می‌دهند.
دیواره مویرگ‌ها لایه‌ای تک از سلول‌های ضخیم‌اند.
هیچ دریچه‌ای ندارند.
خون در مویرگ‌ها با فشار کمی منتقل می‌شود ولی این فشار از سیاهرگ‌ها بیشتر است.
به سلول‌ها و بافت‌ها مواد غذایی لازم را می‌رسانند.
خون دارای اکسیژن که در سرخرگ‌ها جریان می‌یابد به دلیل رنگ‌دانه هموگلوبین رنگ قرمز روشن دارد. زمانی که خون در مویرگ‌ها حرکت می‌کند، کمی از اکسیژن خود را از دست می‌دهد و دی‌اکسید کربن می‌گیرد. به همین دلیل خون سیاهرگ‌ها تیره‌تر است.
فشار خون
فشار خون میزان فشاری است که خون به دلیل انقباض بطن چپ بر دیواره سرخرگ وارد می‌کند. فشار روی سرخرگ‌ها با هر ضربان قلب تغییر می‌کند. حداکثر فشار ضربان قلب که به آن فشار خون انقباضی می‌گویند و فشار روی دیواره سرخرگ‌ها در حین انقباض فعال بطنی را نشان می‌دهد. فشار خون انقباضی را می‌توان هنگامی که ماهیچه‌های قلب منقبض شده‌اند و خون را به داخل سرخرگ‌ها فشار می‌دهند اندازه گرفت.
حداقل فشار یا فشار خون انبساطی، فشار ثابت روی دیواره سرخرگ را هنگام استراحت بین هر انقباض نشان می‌دهد؛ بنابراین، حداقل فشار زمانی است که ماهیچه‌های قلب استراحت می‌کنند و خون از رگ‌ها وارد قلب می‌شود. فشار خون را می‌توان با استفاده از فشارسنج خون اندازه‌گیری کرد.
عوامل مؤثر بر فشار خون
از آنجایی که فشار خون نتیجه پمپ‌کردن خون از قلب به سرخرگ‌ها است، هر چیزی که ضربان قلب را افزایش دهد، فشار خون را زیاد می‌کند.
عوامل مؤثر بر فشار خون از این قرارند:
- هیجان
- خشم
- استرس
- ترس
- درد
- ورزش
- سیگار و مواد مخدر
فشار خون عادی بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلی‌متر جیوه در هنگام انقباض و ۶۰ تا ۹۰ میلی‌متر جیوه در زمان انبساط است. فشار خون با میلی‌متر جیوه اندازه‌گیری می‌شود و به صورت ۱۲۰/۸۰ نشان داده می‌شود.
