سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
درباره سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome (PCOS))
زنان دو تخمدان کوچک در بدن دارند که تخمک‌ها در آنجا بالغ و سپس آزاد می‌شوند. این عمل ماهی یک بار اتفاق می‌افتد. تخمدان‌ها برای کمک به تخمک‌گذاری، هورمون استروژن، پروژسترون و تستوسترون تولید می‌کنند. پیش از تخمک‌گذاری، تخمک در برآمدگی کوچکی روی تخمدان به نام فولیکول رشد می‌کند.
پلی‌کیستیک به معنی «کیست زیاد» است. کیست‌ها کیسه‌هایی پر از مایع هستند و زمانی به وجود می‌آیند که رشد سریع فولیکول‌ها متوقف می‌شود و به جای باز شدن برای آزاد کردن تخمک، حفره‌های تخمک بادکرده یا همان کیست‌ها را شکل می‌دهند. تخمدان پلی‌کیستیک ۱۲ یا تعداد بیشتری کیست خوش‌خیم دارد؛ خوش‌خیم بدین معنی است که سرطانی نیستند. این بیماری که به آن کم‌کاری تخمدان یا تنبلی تخمدان هم گفته می‌شود، بر میزان هورمون، عادت ماهانه (قاعدگی)، باروری، ظاهر و سلامت درازمدت اثر می‌گذارد.
دلایل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
دلیل دقیق ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا نشانگان تخمدان پرکیستی هنوز به طور کامل مشخص نشده است. عوامل بسیاری در بروز این بیماری نقش دارند.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در بعضی خانواده‌ها وجود دارد، پس به نظر می‌رسد که به ژنتیک مربوط باشد.
• افزایش میزان بعضی هورمون‌ها نیز گاهی موجب سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود. یکی از این هورمون‌ها، هورمون انسولین است که از غده پانکراس تولید می‌شود، هورمون انسولین به بدن در مصرف قند و نشاسته کمک می‌کند. ممکن است بدنتان در برابر انسولین مقاومت نشان دهد؛ بدین معنی که میزان انسولین بیشتری در خون ترشح می‌شود تا بتواند میزان قند خون بدن را کنترل کند. انسولین اضافی موجب می‌شود که تخمدان، تستوسترون اضافی تولید کند. افزایش تستوسترون، آکنه و پرمویی را به دنبال دارد و به توقف تخمک‌گذاری نیز می‌انجامد.
• چربی اضافه بدن می‌تواند موجب مقاومت در برابر انسولین و بدتر شدن علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شود.
علائم
در صورت ابتلا به تنبلی تخمدان یا آن‌طور که پزشکان می‌گویند تخمدان پلی‌کیستیک، علائمی را در اواخر نوجوانی یا دهه ۲۰ زندگی خود مشاهده می‌کنید که بعضی را در زیر آورده‌ایم:
بی‌نظمی یا نبود عادت ماهانه
تخمدان به صورت نامنظم تخمک‌گذاری می‌کند یا اصلاً تخمک‌گذاری نمی‌کند که معمولاً بدین معنی است که پریود نامنظم دارید یا اصلاً پریود نمی‌شوید.
ناباروری
برای بارداری باید تخمک‌گذاری کنید و اگر تخمک‌گذاری نکنید یا تخمک‌گذاری نامنظم باشد، برای باروری با مشکل روبرو می‌شوید.
اضافه وزن
نبود تعادل هورمونی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، گاهی موجب اضافه وزن و چاقی می‌شود. چاقی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، رایج است. علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک با چاقی بدتر می‌شود.
پرمویی در صورت، اطراف نوک سینه یا روی شکم
میزان زیاد تستوسترون در جریان خون، موجب پرمویی در چانه و بالای لب یا رشد مو روی شکم و سینه می‌شود.
نازکی موهای روی سر
فرد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تغییرات هورمونی زیادی دارد. این تغییرات موجب نازکی تار مو می‌شود که در جلوی پوست سر مشاهده می‌شوند.
پوست چرب و آکنه: جوش زدن یا داشتن پوست چرب، یکی دیگر از علائم رایج سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. آکنه در صورت و همین‌طور در کمر و سینه دیده می‌شود. این علائم به دلیل میزان بالای تستوسترون در جریان خون به وجود می‌آیند.
عوارض سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
در صورت ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی در آینده افزایش می‌یابد. اگر کمتر از سه دوره پریودی در سال دارید، خطر ابتلا به سرطان رحم نیز افزایش می‌یابد. به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و معاینه شوید.
تشخیص
اگر فکر می‌کنید که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا هستید، به پزشک مراجعه کنید تا به طور دقیق تشخیص داده شود. برای تشخیص دقیق سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سطح هورمونی خون، به ویژه هورمون لوتئینی (LH)، هورمون محرکه فولیکولی (FSH)، تستوسترون، دهیدرواپیاندروسترون سولفات (DHEAS) و انسولین با آزمایش خون ارزیابی می‌شود و سونوگرافی انجام می‌شود تا تخمدان‌ها را مشاهده کنند و بتوانند پلی‌کیستیک بودن آنها را تشخیص دهند.
پزشک باید علائم و سابقه پزشکی‌تان را برای تشخیص ارزیابی کند؛ بنابراین، صادقانه درباره علائم خود صحبت کنید حتی اگر فکر می‌کنید که با بیماری‌تان مرتبط نیست.
درمان
درمان‌هایی که برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در نظر گرفته می‌شود، بیماری را درمان نمی‌کند؛ ولی به بهبود علائم آن کمک می‌کند.
داروهای مختلفی را که برای درمان علائم مختلف سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تجویز می‌شود در زیر آورده‌ایم. بعضی از این داروها را بدون نسخه پزشک هم می‌توان تهیه نمود.
درمان‌های بدون نسخه با بنزوئیل پروکساید به بهبود آکنه کمک می‌کند. اگر این دارو به بهبود آکنه کمک نکرد، با پزشک خود مشورت کنید تا برای درمان آکنه، آنتی‌بیوتیک یا پماد تجویز کند.
داروهای خوراکی ترشح بیش از حد تستوسترون از تخمدان‌ها را متوقف می‌کنند و آکنه و پرمویی را بهتر می‌کنند.
متفورمین دارویی است که حساسیت سلول‌های ماهیچه‌ها را در برابر انسولین افزایش می‌دهد و بدین ترتیب مقاومت بدن در برابر انسولین را کاهش می‌دهد؛ بدین معنی که بدن شما به انسولین کمتری برای کنترل سطح قند خون نیاز دارد. کاهش میزان انسولین در خون موجب می‌شود که تخمدان‌ها تستوسترون کمتری تولید می‌کنند. با کاهش میزان تستوسترون، علائمی مثل پرمویی و پریود نامنظم بهتر می‌شود و تخمدان‌ها شروع به آزاد کردن تخمک می‌کنند و باروری بهبود می‌یابد.
داروهای باروری مثل کلومیفن سیترات و تاموکسیفن، تخمدان‌ها را تحریک به رها کردن تخمک می‌کنند. می‌توانید حداکثر یک سال این داروها را مصرف کنید. در صورتی که کلومیفن سیترات به تخمک‌گذاری کمک کند، ولی باز هم بعد از شش ماه باردار نشوید، پزشک تلقیح داخل رحمی را پیشنهاد می‌دهد (در این روند اسپرم به طور مستقیم در رحم قرار می‌گیرد). در صورتی که داروهای باروری به بهبود باروری کمک نکند، پزشک هورمون درمانی یا عمل جراحی پیشنهاد می‌دهد. می‌توانید روش‌های کمک باروری مثل لقاح خارج رحمی، تخمک اهدایی و رحم جایگزین را نیز در نظر بگیرید.
در صورتی که داروهایی مثل کلومیفن سیترات به باروری شما کمک نکنند، پزشک عمل جراحی، مثلاً لاپاراسکوپی را برای کنترل علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و بهبود باروری تجویز می‌کند. پزشک با انجام لاپاراسکوپی، بافت روی تخمدان را که تستوسترون تولید می‌کند، از بین می‌برد. به محض کاهش میزان تستوسترون، علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بهبود می‌یابد و تخمدان‌ها دوباره شروع به آزاد کردن تخمک می‌کنند.
علاوه بر موارد بالا، بهتر است که تغییراتی در شیوه زندگی خود نیز بدهید. خوردن غذای سالم، رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم به کنترل علائم کمک می‌کند، مقاومت در برابر انسولین را کاهش می‌دهد و باروری را بهبود می‌بخشد. فشار عصبی علائم را بدتر می‌کند. بنابراین فشار عصبی خود را کنترل کنید و زمانی برای مراقبه یا مدیتیشن بگذارید تا بتوانید علائم را کنترل کنید.
