در صورتی که زوجی پس از یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روشهای جلوگیری باردار نشوند، به آنها نابارور میگویند. برای زنانی که بیش از ۳۵ سال دارند این زمان شش ماه است.
ناباروری به معنای نازایی و عقیم بودن نیست. حداکثر پانزده درصد از زوجها نابارور هستند؛ ولی فقط ۱ تا ۲ درصد نازا هستند. افراد نابارور توانایی کمی برای بچهدار شدن دارند. حدود ۸۵ درصد از زوجها در طی یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روشهای جلوگیری به طور طبیعی باردار میشوند. شانس حاملگی در زنانی که سن بیشتری دارند بسیار کمتر است.
دو نوع ناباروری وجود دارد:
• ناباروری اولیه: یعنی زوجهایی که تاکنون باردار نشدهاند و اکنون برای بارداری مشکل دارند.
• ناباروری ثانویه: یعنی زوجهایی که قبلاً یک یا چند بار حامله شدهاند و در حال حاضر برای بارداری مجدد مشکل دارند.
ناباروری دلایل متعدد جسمی و عاطفی دارد و معمولاً با مشکلات و بیماریهای متعدد دیگری در ارتباط است. ممکن است زن، مرد یا هردو مشکلات باروری داشته باشند. گاهی نیز نمیتوان دلیل ناباروری را مشخص کرد که به آن «ناباروری بدون علت» میگویند.
دلیل رایج ناباروری در زنان نداشتن تخمکگذاری است؛ بدین معنی که تخمک از تخمدان آزاد نمیشود. سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) که به آن تنبلی تخمدان نیز میگویند دلیل اصلی نداشتن تخمکگذاری است.
مشکلات مربوط به لوله رحمی که تخمک را از تخمدان به رحم حمل میکند، دیگر دلیل رایج مرتبط با ناباروری زنان است. گاهی لولهها به دلیل بافت زخمی ناشی از عفونت یا بیماری آندومتریوز مسدود میشوند.
اگر تخمک از لوله رحمی عبور کند، باز هم ممکن است نتواند در رحم لانهگزینی کند. گاهی مخاط دهانه رحم به اسپرم آسیب میزند یا حرکت آن را کاهش میدهد.
سن یکی دیگر از عوامل است. میزان باروری زنان با افزایش سن کاهش مییابد و بعد از ۳۵ سالگی این کاهش بیشتر است. بارداری بعد از سن ۴۵ سالگی بسیار نادر است. اضافه وزن یا کمبود وزن نیز نقش اساسی در باروری دارد.
برای مطالعه بیشتر درباره مشکلات مربوط به زنان به ناباروری زنان مراجعه کنید.
دلیل اصلی ناباروری در مردان مشکلات مربوط به اسپرم است، این مشکلات عبارتند از:
• تعداد کم اسپرم: تعداد کم یا نبود اسپرم در منی
• کم تحرکی اسپرم: اسپرم به خوبی حرکت نمیکند
• شکل غیرطبیعی اسپرم
• انسداد لوله اسپرم
مشکل رایج دیگر کاهش موقت تولید اسپرم است. این مشکل زمانی اتفاق میافتد که بیضهها آسیب دیده باشند؛ مثلاً هنگامی که بیضهها برای مدت زمانی طولانی بسیار داغ شده باشند یا در معرض مواد شیمیایی یا مواد دارویی قرار گرفته باشند که بر تولید اسپرم تأثیر میگذارد.
مصرف مشروبات الکلی و سیگار کشیدن نیز تعداد اسپرم را کاهش میدهد و مردانی که ۴۰ سال دارند یا مسنتر هستند، باروری کمتری دارند.
برای مطالعه بیشتر درباره مشکلات مربوط به مردان به ناباروری مردان مراجعه کنید.
آزمایشهای متعددی برای تشخیص ناباروری زنان و مردان وجود دارد. پزشک ابتدا سابقه پزشکیتان را بررسی میکند و سؤالات مختلفی از قبیل عادت ماهانه زن و نیز زمان و تعداد دفعات رابطه جنسی میپرسد. به این سؤالات صادقانه و بدون خجالت پاسخ دهید.
اساس تشخیص ناباروری مردان معاینات جسمی و تعداد اسپرم است. برای تعیین تعداد اسپرم، مردان باید نمونهای از منی خود را تهیه کنند. نمونه اسپرم زیر میکروسکوپ بررسی میشود و آزمایشهای شیمیایی متعددی روی آن انجام میشود تا مشخص شود که چه تعداد اسپرم طبیعی زنده است و چه تعداد میتواند حرکت کند. گاهی، اسپرم را بررسی میکنند تا متوجه شوند که چه تعداد از اسپرم به دیواره تخمک نفوذ میکند. از تخمکهای همستر برای این انجام این آزمایش استفاده میکنند.
در زنان ابتدا معاینات جسمی اندامهای تناسلی انجام میشود و همچنین میزان هورمونهای مختلف را بررسی میکنند. این معاینات نه تنها دلیل ناباروری را مشخص میکند بلکه شانس موفقیت در درمان را نیز تعیین میکند. سونوگرافی برای مشاهده فیبروئید، شکل رحم، کیست تخمدان یا اختلالات دیگر انجام میشود. تصویربرداری با اشعه ایکس نیز انجام میشود بدین صورت که رنگ مخصوصی را وارد گردن رحم میکنند تا ببینند که آیا لوله رحمی باز است (هیستروسالپینگوگرافی) یا خیر. سایر آزمایشها عبارتند از: لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی که لولهای حامل دوربین برای مشاهده آندومتریوز، انسداد لوله رحمی و سایر علائم اختلال استفاده میشود.
انواع درمانهای ناباروری عبارتاند از:
• درمان پزشکی برای نبود تخمکگذاری منظم
• عمل جراحی؛ مثلاً برای درمان آندومتریوز
• روشهای کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی (IUI) یا لقاح خارج رحمی (IVF)
بعضی از این درمانها ممکن است عوارضی در پی داشته باشند:
• عوارض جانبی داروها
• افزایش خطر حاملگی خارج رحمی
• زایمان چند قلویی
• فشار عصبی
درمانهای ناباروری که برای شما در نظر گرفته میشود به علت مشکلات بارداری و سابقه پزشکی بستگی دارد. مرکز درمان ناباروری مورد نظرتان را با دقت انتخاب کنید. از پزشک خود کمک بگیرید و مطمئن شوید کلینیکی که انتخاب میکنید، دارای مجوز رسمی است.
برای اطلاعات بیشتر به درمان ناباروری مراجعه کنید.