یائسگی
یائسگی
یائسگی چیست؟
یائسگی که به آن «تغییر زندگی» نیز میگویند در واقع پایان قاعدگی است. بدین معنی که تولید ماهیانه تخمک در تخمدان زنان متوقف میشود. زن دیگر عادت ماهانه نمیشود و نمیتواند بچهدار شود.
یائسگی در سن خاصی یا دوره زمانی ثابتی اتفاق نمیافتد و علائم روحی و جسمی مختلفی دارد. ممکن است یائسگی برای برخی زنان اضطراب‌آور باشد، در حالی که بعضی زنان بدون هیچ مشکلی به این مرحله از زندگی خود وارد می‌شوند. به طور متوسط، زنان حوالی یائسگی را در حدود سن ۴۶ سالگی و با میانگین ۵ سال تا پایان قاعدگی شروع میکنند. پس از گذشت یک سال بدون قاعدگی، زن یائسه شده است.
هنگامی که به یائسگی میرسید گاهی پیش می‌آید که قاعدگی به طور ناگهانی متوقف شود. با این وجود، احتمال دارد که در این دوران، عادت ماهانه شما پیوسته نباشد و پیش از اینکه برای همیشه قطع شود، بین هر دو عادت ماهانه، فاصلهای طولانی وجود داشته باشد.
باید دانست که یائسگی بخشی طبیعی از فرایند پا به سن گذاشتن است. معمولاً برای یائسگی نیازی به درمان نیست مگر اینکه علائم یائسگی برای شما دردسرساز باشند. با این حال هر چه درباره یائسگی بیشتر بدانید، بیشتر برای آنچه رخ خواهد داد، آمادگی خواهید داشت. آگاهی از تغییرات جسمی و روحی در این دوره مهم از زندگی شما، به شما کمک می‌کند بدون ترس و نگرانی به آنها توجه کنید و زندگی سالم‌تری داشته باشید.
دلایل یائسگی
هر زن با تعداد مشخصی تخمک به دنیا می‌آید که در تخمدان او ذخیره شده است. تخمدان نیز هورمونهای استروژن و پروژسترون تولید می‌کند تا فرایند قاعدگی و تخمکگذاری را تنظیم کند. یائسگی هنگامی اتفاق میافتد که تخمدانها دیگر هر ماه تخمک آزاد نمیکنند و قاعدگی برای همیشه متوقف میشود.
یائسگی به دلیل برداشتن تخمدانها با جراحی، شیمیدرمانی یا پرتودرمانی شکم یا لگن خاصره نیز اتفاق میافتد.
علائم یائسگی
تأثیر یائسگی بر هر زنی متفاوت است. بعضی از زنان هیچ‌گونه علامت یائسگی ندارند ولی برخی دیگر تغییراتی در زندگی خود حس میکنند. نمیتوان با اطمینان گفت که این دست تغییرات مربوط به سن هستند یا یائسگی. یا اینکه در نتیجه هر دو عامل سن و یائسگی هستند.
بعضی از تغییراتی که ممکن است در سالهای یائسگی شروع شوند از این قرارند.
۱. عادت ماهانه نامنظم: تعداد دفعات عادت ماهانه کمتر یا بیشتر میشود، تعداد روزهای عادت ماهانه کمتر یا بیشتر میشود و ممکن است خونریزی ماهیانه کم یا زیاد باشد. فکر نکنید که پس از چند بار پریود نشدن، وارد مرحله تغییر به یائسگی شدهاید. ابتدا با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید باردار هستید یا خیر. حتی ممکن است عقب افتادن قاعدگی دلایل پزشکی دیگری دشته باشد. علاوه بر این، اگر به مدت یک سال پریود نشدید و لکه‌بینی داشتید حتماً به پزشک مراجعه کنید. لکه‌بینی ممکن است به دلیل سرطان یا بیماری‌های دیگر باشد.
۲. گُرگرفتگی: گُر گرفتگی همان احساس ناگهانی گرما در قسمت بالایی بدن است. صورت و گردن شما قرمز میشود. لکههایی قرمز رنگ بر سینه، کمر و بازوهای شما ظاهر میشود. هنگام گر گرفتن به شدت عرق می‌کنید و پس از آن میلرزید.
۳. مشکلات خواب: خوابیدن در شب برای شما مشکل میشود. ممکن است تعریق شبانه داشته باشید. باید بدانید که گُرگرفتن هنگام خواب باعث عرق کردن میشود. ممکن است در طی روز نیز احساس خستگی کنید.
۴. مشکلات واژنی و ادراری: ممکن است مشکلات واژینال یا مشکلات ادراری در زمان یائسگی شروع شوند یا اینکه این‌گونه مشکلات افزایش یابند. به دلیل این که سطح هورمون استروژن کاهش مییابد، دیواره واژن خشک و نازک میشود. استروژن به سلامت مثانه و مجرای ادرار نیز کمک می‌کند. با وجود استروژن کمتر، نزدیکی مشکلتر میشود. ممکن است بیشتر به عفونت واژینال یا عفونت مجرای ادراری دچار شوید. بعضی زنان نمیتوانند ادرار خود را تا لحظهای که به دستشویی میرسند نگه دارند (که به آن بیاختیاری ادراری میگویند). هنگام عطسه، سرفه یا خندیدن ممکن است ادرار آنها نشت کند (که به آن بیاختیاری ادراری استرسی میگویند).
۵. نوسانات روحی: ممکن است نوسانات روحی داشته باشید، بداخلاق شوید یا بدون دلیل گریه کنید. اگر پیش از عادت ماهانه نوسانات روحی داشتهاید یا در صورتی که بعد از زایمان افسردگی گرفتهاید، ممکن است در زمان یائسگی نیز این مشکلات را داشته باشید. نوسانات روحی در این زمان ممکن است به دلیل فشار عصبی، تغییرات خانوادگی یا احساس خستگی باشد. نوسانات روحی مانند افسردگی نیست.
۶. تغییر احساسات درباره رابطه جنسی: بعضی زنان پس از یائسگی کمتر از نظر جنسی تحریک می‌شوند، در حالی که برخی از زنان بعد از یائسگی میل جنسی بهتری دارند. بعضی از زنان کمتر به رابطه جنسی علاقه نشان می‌دهند زیرا نزدیکی از نظر جسمی آنها را آزار میدهد.
۷. پوکی استخوان: بدن ما دائماً استخوانهای پیر را از بین میبرد و استخوانهای سالم را جایگزین آنها می‌کند. استروژن کمک می‌کند از دست دادن استخوان کنترل شود و کم شدن استروژن در زمان یائسگی موجب میشود که زنان استخوان بیشتری از دست بدهند. به مرور زمان، استخوانها ضعیف شده و به راحتی میشکنند. به این بیماری پوکی استخوان میگویند. با دکتر خود مشورت کنید تا متوجه شوید نیازی به انجام تست سنجش تراکم استخوان دارید یا خیر. پزشک میتواند روشهایی برای جلوگیری از پوکی استخوان یا درمان آن پیشنهاد کند.
۸. بیماری‌های قلبی: بعد از یائسگی، احتمال بیشتری وجود دارد که زنان به بیماری‌های قلبی مبتلا شوند. ممکن است تغییرات سطح استروژن بخشی از دلیل بروز بیماری‌های قلبی در زنان باشد. ولی باید توجه داشت این گونه مشکلات خود بخشی از تأثیرات بالا رفتن سن است. با بالا رفتن سن ممکن است اضافه وزن پیدا کنید و دچار مشکلات دیگری مثل فشار خون بالا نیز شوید. این مشکلات خطر بیماری قلبی را افزایش میدهد. فشار خون و سطح تریگلیسرید، قند خون، لیپوپروتئین کم چگال (موسوم به کلسترول بد، ال‌دی‌ال یا LDL)، لیپوپروتئین پرچگال (موسوم به کلسترول خوب، اچ‌دی‌ال یا HDL) و کلسترول را به طور منظم چک کنید. با پزشک خود درباره کارهایی که باید برای جلوگیری از مشکلات قلبی انجام دهید مشورت کنید.
۹. سایر تغییرات: ممکن است فراموشکار شوید یا تمرکز نداشته باشید. کمر شما بزرگ‌تر میشود. پوست شما نازک میشود. عضلات شما کم شده و اضافه وزن پیدا می‌کنید. مفاصل و عضلات شما میگیرند و درد زیادی در آنها احساس می‌کنید. متخصصان نمیدانند این تغییرات به دلیل پایین بودن میزان استروژن در زمان یائسگی به وجود می‌آید یا اینکه این مشکلات در نتیجه افزایش سن هستند.
مراجعه به پزشک
در صورتی که علائم یائسگی برای شما آزاردهنده است باید به پزشک مراجعه کنید.
اگرچه هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص یائسگی وجود ندارد، گاهی آزمایش خون برای اندازهگیری سطح هورمون محرکه فولیکولی (FSH) تجویز میشود.
درمان یائسگی
برای اکثر زنان لازم نیست درمانی برای یائسگی انجام شود. با این وجود چنانچه علائم یائسگی شما شدید باشد و زندگی روزمره شما را مختل کند، درمانهای موجود برای شما انجام می‌شوند.
هورمون درمانی جایگزین یکی از درمانهای اصلی برای یائسگی است. این درمان با جایگزینی استروژن به بهبود علائم یائسگی کمک می‌کند. این نوع درمان به صورت قرص، کرم، ژل، چسب پوستی یا کاشت موجود است.
اقدامات شخصی
تغییرات بدن در سالهای نزدیک به یائسگی احتمال ابتلا به بعضی بیماریها را افزایش میدهد. سطح کم استروژن و سایر تغییرات مربوط به بالا رفتن سن (مانند افزایش وزن) احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته و پوکی استخوان را افزایش میدهد.
میتوانید کارهای زیادی انجام دهید تا سلامت خود را در سالهای نزدیک به یائسگی حفظ کنید:
• غذای خوب بخورید. چند نکته را همواره به یاد داشته باشید:
افراد مسنتر به مواد مغذی ولی کالری کمتری نیاز دارند. مطمئن شوید که رژیم غذایی مناسبی دارید.
زنانی که بیش از ۵۰ سال سن دارند به ۲/۴ میکروگرم ویتامین ب ۱۲ و ۱/۵ میکروگرم ویتامین ب ۶ در روز نیاز دارند. در صورت نیاز به مکملهای ویتامین به پزشک خود مراجعه کنید.
بعد از یائسگی، باید کلسیم بدن زنان افزایش یابد تا سلامت استخوانها حفظ شود. زنان ۵۱ ساله و مسنتر باید ۱۲۰۰ میلیگرم کلسیم در روز مصرف کنند. مصرف ویتامین D نیز برای سلامت استخوانها ضروری است. زنان ۵۱ تا ۷۰ ساله باید ۶۰۰ واحد بینالمللی ویتامین D در روز مصرف کنند. زنان ۷۱ ساله و مسنتر باید ۸۰۰ واحد بینالمللی ویتامین D در روز مصرف کنند.
زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند و هنوز خونریزی واژنی دارند به این دلیل که هورمون درمانی یائسگی انجام دادهاند، به آهن بیشتری نیاز دارند.
• فعال باشید. ورزش میتواند به استخوانها، قلب و وضعیت روحی شما کمک کند و مزایای بسیاری برای شما دارد. با پزشک خود درباره فعالیتهایی که برای شما مناسب است مشورت کنید. برخی از کارهایی که میتوانید انجام دهید:
هر هفته حداقل ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه ایروبیک جسمانی سبک یا ۱ ساعت و ۲۰ دقیقه ایروبیک سخت یا ترکیبی از هر دو انجام دهید.
دو روز در هفته ورزش کنید تا عضلات شما قوی شود.
• سیگار را ترک کنید. سیگار کشیدن به شیوه‌های مختلفی به سلامتی شما آسیب می‌رساند. کشیدن سیگار به استخوان شما صدمه میزند. از افراد سیگاری دوری کنید تا دود سیگار آنها به شما آسیب نزند و بتوانید سیگار را ترک کنید.
• سلامت اندامهای زنانه خود را حفظ کنید. هنوز هم به آزمایشهایی مثل بررسی لگن خاصره بعد از یائسگی نیاز دارید. تقریباً تمام زنان باید هر سه سال یک بار آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند. ممکن است بسته به سابقه پزشکی شما به تعداد بیشتری تست پاپ اسمیر نیاز داشته باشید. بنابراین پزشک شما درباره فواصل زمانی مناسب بین تست‌های پپ اسمیر برای شما تصمیم خواهد گرفت. از پزشک خود درباره تعداد دفعات مورد نیاز انجام ماموگرافی (عکسبرداری با اشعه ایکس از پستانها) نیز بپرسید. علاوه بر پزشک زنان، پزشک متخصص داخلی یا پزشک خانواده نیز میتواند بررسیهای مربوط به زنان را نیز انجام دهد. افزون بر این، ممکن است برای مشکلات خاصی نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشید، مثلاً مراجعه به اورولوژیست برای بیاختیاری ادرار.
• از پزشک خود درباره مصونسازی و آزمایشهای لازم بپرسید. درباره فشار خون، تست سنجش تراکم استخوان و سایر آزمایشهای لازم هم مشورت کنید. درباره سرماخوردگی و سایر بیماریها نیز بپرسید.
