دلایل ناباروری
دلایل ناباروری
ناباروری دلایل متفاوتی دارد. گاهی عامل زنانه و گاهی عامل مردانه موجب ناباروری می‌شود و در ۲۵ تا ۳۰ درصد از موارد، هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد.
ناباروری زنان
اختلالات تخمک‌گذاری
ناباروری در اکثر مواقع به دلیل مشکلات تخمک‌گذاری (آزاد شدن ماهانه تخمک) است. بعضی مشکلات و بیماری‌ها از تخمک‌گذاری زنان جلوگیری می‌کند و بعضی دیگر تخمک‌گذاری را بی‌نظم می‌کند؛ یعنی در بعضی دوره‌ها تخمک آزاد می‌شود و در بعضی دوره‌ها آزاد نمی‌شود.
بیماریهای زیر موجب مشکلات تخمک‌گذاری می‌شود:
• تنبلی تخمدان (تخمدان پلیکیستیک) تولید تخمک را با مشکل مواجه می‌کند.
• مشکلات تیروئید، مثل پرکاری غده تیروئید و کمکاری غده تیروئید از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند.
• یائسگی زودهنگام باعث می‌شود تخمدان زنان پیش از سن ۴۰ سالگی کارایی خود را از دست بدهد و دیگر تخمک آزاد نکند.
رحم و لوله رحمی
لولههای رحمی، تخمک را از تخمدان به رحم حمل می‌کنند. تخمک در لوله رحمی و هنگامی که به سمت پایین لوله رحمی حرکت می‌کند، بارور می‌شود، سپس در دیواره رحم لانه‌گزینی کرده و رشد می‌کند.
اگر رحم یا لوله رحمی آسیب ببیند یا وظیفه خود را درست انجام ندهد، زن باروری خود را از دست می‌دهد. جراحی لگن خاصره گاهی به لوله رحمی آسیب میزند و آن را زخم می‌کند. علاوه بر این، جراحی دهانه رحم نیز گاهی لوله رحمی را زخم می‌کند یا گردن رحم را کوتاه می‌کند.
مشکل مخاط دهانه رحم
هنگام تخمک‌گذاری، مخاط موجود در گردن رحم رقیقتر می‌شود و اسپرم میتواند به راحتی در آن حرکت کند. اگر این مخاط مشکلی داشته باشد، بارداری دشوار می‌شود.
فیبروئیدهای تحت مخاطی
فیبروئیدها تومورهای خوشخیم غیرسرطانی هستند که در داخل یا اطراف رحم رشد می‌کنند. فیبروئیدهای تحت مخاطی در ماهیچه‌های زیر لایه داخلی دیوار رحم رشد می‌کنند و در مرکز رحم بزرگ می‌شوند. هنوز مشخص نیست که این فیبروئیدها چگونه از باروری جلوگیری می‌کنند.
آندومتریوز
در بیماری آندومتریوز، قسمتهای کوچک لایه رحم یا همان آندومتریال در نقاط دیگر مثل تخمدان شروع به رشد می‌کند.
دلیل این بیماری و تأثیر آن بر باروری هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، آندومتریوز ممکن است به دلیل رشد دوباره چسبندگیها (نقاط چسبنده بافت) یا کیستهایی (کیسههای پر از مایع) به وجود بیاید که لگن خاصره را مسدود می‌کنند یا تغییر شکل می‌دهند و موجب ناباروری نیز می‌شوند. آندومتریوز ممکن است با اختلال در رشد فولیکول (قسمتهای حاوی مایع که تخمک در آن رشد می‌کند) و آزاد شدن تخمک و جلوگیری از لانه‌گزینی آن در رحم باعث ناباروری شود.
بیماری التهاب لگن خاصره
منظور از بیماری التهاب لگن خاصره عفونت قسمت بالایی دستگاه تولید مثل زنان از جمله رحم، لوله رحمی و تخمدان است. این بیماری معمولاً ناشی از بیماریهای مقاربتی است. بیماری التهاب لگن خاصره موجب زخم شدن لوله رحمی می‌شود و حرکت تخمک به رحم را با مشکل مواجه می‌کند.
عقیمسازی
زنانی که دیگر نمی‌خواهند فرزند بیشتری داشته باشند، تصمیم به انجام عقیمسازی (توبکتومی) میگیرند.
توبکتومی لوله رحمی را مسدود می‌کند و مانع حرکت تخمک به رحم می‌شود. توبکتومی به ندرت برگشتپذیر است و برگشت آن بدین معنا نیست که دوباره میتوانید باردار شوید.
داروها و مواد مخدر
بعضی از داروها و مواد مخدر بر باروری شما تأثیر می‌گذارند. این داروها از این قرارند:
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
مصرف بیش از حد یا طولانی‌مدت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن یا آسپرین ممکن است بر باروری شما تأثیر بگذارد.
شیمی‌درمانی
داروهای استفاده شده در شیمی‌درمانی (درمان سرطان) گاهی از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند؛ یعنی تخمدان‌ها دیگر کار خود را درست انجام نمی‌دهند. نبود تخمک‌گذاری بر اثر شیمی‌درمانی ممکن است دائمی باشد.
داروهای اعصاب
از این داروهای آرامبخش اغلب برای درمان روان‌پریشی استفاده می‌شود. این داروها گاهی سبب عقب افتادن قاعدگی یا ناباروری می‌شود.
مواد مخدر مثل ماریجوانا و کوکائین به شدت بر باروری تأثیر می‌گذارند و تخمک‌گذاری را با مشکل مواجه می‌کنند.
سن
ناباروری در زنان به سن نیز مربوط است. باروری در دهه سی زندگی به شدت کاهش می‌یابد و با افزایش سن میزان باروری کاهش می‌یابد.
نقص مرحله لوتئال
نقص مرحله لوتئال اختلال در قاعدگی ماهیانه زنان است. مرحله لوتئال یکی از مراحل قاعدگی است که بعد از تخمک‌گذاری و شروع عادت ماهانه اتفاق میافتد. در طول این مرحله، دیواره رحم معمولاً ضخیمتر می‌شود تا برای بارداری احتمالی آماده شود.
در صورتی که فرد دچار این اختلال باشد، دیواره رحمش هر ماه درست رشد نمیکند؛ به همین دلیل باردار شدن و باردار ماندن دشوار می‌شود. البته هنوز دلیلی مبنی بر اینکه نقص مرحله لوتئال باعث ناباروری است؛ وجود ندارد.
دلایل زیر موجب نقص مرحله لوتئال می‌شوند:
• تخمدان به اندازه کافی پروژسترون آزاد نمیکند.
• دیواره رحم به پروژسترون درست پاسخ نمیدهد.
درباره ناباروری زنان بیشتر بدانید.
ناباروری در مردان
منی
ناباروری مردان به دلیل منی غیرطبیعی روی می‌دهد (مایعی که حاوی اسپرم است و در حین رابطه جنسی بیرون میریزد). بعضی دلایل منی غیرطبیعی را در زیر آوردهایم:
• تعداد کم اسپرم: ممکن است اسپرم خیلی کمی داشته باشید یا اصلاً اسپرم نداشته باشید.
• کاهش حرکت اسپرم: اگر حرکت اسپرم کم باشد، حرکت به طرف تخمک برای اسپرم دشوارتر است.
• اسپرم غیرطبیعی: گاهی ممکن است اسپرم شکلی غیرطبیعی داشته باشد که حرکت آنها و بارور کردن تخمک را با مشکل مواجه می‌کند.
• در بسیاری از موارد هیچ توضیحی برای منی غیرطبیعی وجود ندارد، ولی عوامل بسیاری بر منی و اسپرم تأثیر می‌گذارد.
بیضه‌ها
بیضه‌ها اسپرم را تولید و ذخیره می‌کنند. اگر بیضه‌ها آسیب ببینند، به شدت بر کیفیت منی تأثیر می‌گذارند. مشکلات و بیماریهایی که به بیضه‌ها آسیب می‌زنند، از این قرارند:
• عفونت بیضه‌ها
• سرطان بیضه
• جراحی بیضه‌ها
• نقصهای مادرزادی (مشکلات مادرزادی مربوط به بیضه‌ها)
• نهان‌بیضگی (هنگامی که یک یا هر دو بیضه در داخل کیسه بیضه قرار نمیگیرند)
• ضربه جسمی (جراحت) به بیضه‌ها
نبود اسپرم
گاهی بیضه‌ها اسپرم تولید می‌کنند؛ ولی این اسپرمها به منی نمی‌رسند. نبود اسپرم در منی را آزواسپرمی انسدادی می‌گویند. این مشکل به دلیل انسداد یکی از لولههای کوچک دستگاه تولید مثل به وجود میآید و معمولاً ناشی از عفونت یا جراحی است.
عقیمسازی
وازکتومی عمل جراحی عقیمسازی مردان است. در این عمل رگهای اطراف مجرای منی (لولهای که اسپرم را از بیضه‌ها بیرون میبرد) را برش می‌دهند و مسدود می‌کنند؛ بنابراین منی دیگر حاوی اسپرم نیست. وازکتومی قابل برگشت است؛ ولی برگشت آن همیشه موفقیت‌آمیز نیست.
اختلالات انزال
بعضی مردان مشکلات انزال دارند و انزال برای آنها دشوار است. این مشکلات عبارتند از:
• انزال معکوس که منی به داخل مثانه میریزد
• انزال زودرس که انزال بسیار سریع اتفاق میافتد
هیپوگنادیسم
هیپوگنادیسم به معنای میزان پایین غیرطبیعی هورمون تستوسترون، یعنی هورمون جنسی مردانه و عامل تولید اسپرم است. این مشکل میتواند به دلیل تومور، مصرف مواد مخدر یا سندرم کالمن (اختلال نادری که به دلیل ژن اشتباه به وجود میآید) باشد.
داروها و مواد مخدر
بعضی داروها بر توان باروری مردان تأثیر می‌گذارد. این داروها از این قرارند:
• سولفاسالازین نوعی داروی ضدالتهاب است که برای درمان بیماریهایی همچون بیماری کرون (التهاب روده) و روماتیسم مفصلی (تورم پر درد مفصلها) تجویز می‌شود. سولفاسالازین ممکن است تعداد اسپرم را کاهش دهد؛ ولی اثرات آن موقت است و پس از قطع مصرف دارو، تعداد اسپرمها به وضعیت طبیعی خود برمیگردند.
• استروئیدهای آنابولیک به طور غیرقانونی و برای افزایش حجم عضله و بهبود عملکرد ورزشی مصرف می‌شود. مصرف طولانی‌مدت یا سوءمصرف استروئیدهای آنابولیک باعث کاهش و کم‌تحرکی اسپرم می‌شود.
• داروهای استفاده شده برای شیمی‌درمانی گاهی به شدت تولید اسپرم را کاهش می‌دهد.
درباره ناباروری مردان بیشتر بدانید.
ناباروری مرد و زن
بعضی از عوامل ناباروری بر مردان و زنان تأثیر می‌گذارد. این عوامل در زیر آمدهاند:
وزن
اضافه وزن یا چاقی باروری مرد و زن را کاهش می‌دهد. اضافه وزن و کمبود وزن زنان بر تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد و زنانی که کمبود وزن شدید دارند، تخمک‌گذاری نمیکنند.
بیماریهای آمیزشی
بیماریهای آمیزشی یا مقاربتی باعث ناباروری می‌شوند. برای مثال، کلامیدیا به لوله رحمی زنان آسیب میزند و باعث تورم و التهاب کیسه بیضه در مردان می‌شود.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن همان‌طور که بر سلامت عمومی شما تأثیر دارد بر باروری‌تان نیز تأثیر می‌گذارد.
عوامل شغلی و محیطی
قرار گرفتن در معرض بعضی آفتکشها، فلزات و حلالها بر باروری مردان و زنان تأثیر می‌گذارد.
فشار روحی
هنوز هیچ اطلاعات دقیقی مبنی بر ارتباط بین فشار روحی و ناباروری وجود ندارد؛ ولی بررسیهایی که در این زمینه صورت گرفته است، نشان می‌دهد که تأثیرات فشار روحی را نمیتوان نادیده گرفت. فشار روحی بر روابط شما و همسرتان تأثیر می‌گذارد و گاهی باعث از دست دادن میل جنسی و کاهش روابط جنسی می‌شود. فشار روحی شدید بر تخمک‌گذاری زنان نیز تأثیر می‌گذارد و تولید اسپرم را کاهش می‌دهد. فشار روحی نه تنها بر بارداریهای طبیعی تأثیر می‌گذارد، بلکه در انجام درمانهای ناباروری، مثلاً لقاح خارج رحمی (IVF) نیز اختلال به وجود می‌آورد.
مصرف مشروبات الکلی
نوشیدن مشروبات الکلی باروری مردان و زنان را کاهش می‌دهد و مصرف بیش از اندازه آن بر کیفیت اسپرم تأثیر می‌گذارد.
